Kynskipti: Stríðið gegn fjölskyldu og foreldrum

Nýlega tóku gildi á Íslandi lög, sem heimila unglingum að skipta um kyn að eigin frumkvæði, án leyfis eða aðkomu foreldra. Texti laganna er samkvæmt því sem forsætisráðherra vor, Katrin Jakobsdóttir, hefur upplýst, saminn af tveim merkustu kyn(ja)fræðingum þjóðarinnar, Svandísi Svavarsdóttur, núverandi heilbrigðisráðherra, og Uglu Stefaníu Kristjönudóttur Jónsdóttur, formanni Félags kynskiptinga á Íslandi, einni valdamestu konu heims samkvæmt útlendu tímatriti.

Vald- og áhrifaleysi foreldra um afdrif barna sinna er eftirtektarvert eins og sú sannfæring ofannefndra kynfræðinga og þeirra Alþingismanna, sem greiddu atkvæði með lögunum, að kyni sé úthlutað börnum. Þetta orðalag (trúlega þýðing á „assigned“) endurspeglar þá kvenfrelsunartrú, að kyn sé ekki meðfætt, heldur sé um að ræða fyrirbæri, sem sé áunnið í einhvers konar samningum milli tiltekins barns og umhverfisins. Því geta kyn verið svo ótalmörg. Það ræðst af hugtakavaldinu, þ.e. þeim, sem búa yfir mætti orðsins. Þannig er kyn „byggt upp“ og þannig má það rífa niður („afbygging“ - deconstruct) og endurbyggja.

Eins og kunnugt er hafa kvenfrelsarar skorið upp herör gegn svokölluðu feðraveldi, sem kristallast í eitraðri karlmennsku. Þeir hafa skipað sér í sveit með alls konar öðrum kúguðum „minnihlutahópum,“ samskipunarkvenfrelsun (intersectionalism) heitir það, til að knýja fram breytingar. Fækkun karla er meðal mikilvægustu baráttumála.

Því er varla kyn þótt kyn komi í brennidepil í því viðfangi. Fram undir okkar tíma hafa kynskiptingar iðulega verið karlar. Uppeldi kvendrengjanna hefur stuðlað að því, að þeir hafa samsamað sig mæðrum sínum, en ekki föður. En nú hefur skollið á flóðbylgja stúlkna, sem á sama hátt eru sannfærðar um, að þær búi í röngum líkama, séu eiginlega karlar.

Kynleysuhugmyndafræðin er orðin að fagnaðarerindi, sem er víða er boðað – ekki síst í skólum. Þar er börnum kennt, að kyn þeirra sé einhvers konar flæði milli tveggja skauta, hins kvenlega og karllega, og að þau taki sjálf ákvörðun um hvers kyns þau séu. Þegar sú ákvörðun liggi fyrir, stöðvist flæðið (líklega tímabundið). Þeim er einnig kennt, að karlar hafi kúgað konur frá upphafi vega, og því skuli hygla þeim og hampa á kostnað karla á ýmsa vegu, svo þær megi varpa af herðum sér oki karla, sem öll völd hafi enn þann dag í dag.

Hugdettu barns um kynferði sitt skal hvergi mótmælt. Heilbrigðiskerfinu er skylt að taka hugdettuna í fullri alvöru, sýna barninu stuðning (affirmative). Þetta er hin nýja heilbrigðisstefna á Vesturlöndum. Það eru mörg dæmi þess, að börn, jafnvel tólf ára að aldri, séu sett á lyf, svonefnda kynþroska- eða gelgjuskeiðshemla (puberty blockers) til að koma í veg fyrir, að þau þroskist eins og náttúran býður í samræmi við milljón ára þróun. Hugdetta barna og áróður hugmyndafræðinganna vegur þar þyngra.

Þegar börnin eldast eru þeim svo gefnir kynvakar í samræmi við það kyn, sem þau kjósa sér. Það er eftirtektarvert, að hér er ýmist um að ræða karl- eða kvenkynvaka, enda þótt hugmyndafræðin segi til um fjölda kynja. (Ein fimmtíu segja hugmyndafræðingarnir.) Venjulega eru þau ekki frædd um allra handa aukaverkanir af ofturskömmtun kynvaka ellegar áhrifum þeirra breytinga, sem svonefndar „kynleiðréttingaskurðaðgerðir“ (reassignment surgery) hafa í för með sér, t.d. það, að (venjulega) geta þau ekki aukið kyn sitt.

Jafnvel þótt lög bjóði, að sérfræðingarnir, sem hafa síðasta orðið, skuli ráðfæra sig við foreldra barna fram að lögaldri (oftast 15 til 18 ára), ber oft og tíðum svo við, að þeir eru hunsaðir og þeim borið á brýn að styðja ekki börn sín. Börnin, sem um ræðir, eru sömuleiðis oft á valdi lokaðra „stuðningshópa“ á netinu, sem hvetja þau til dáða. Þetta eru eins konar bergmálshellar. Oft þiggja þau einnig stuðning kynskiptahugmyndafræðinganna, sem iðulega játast undir kvenfrelsunarhugmyndafræði um kyn og berjast í samtökum þess háttar hreyfinga. Þegar öllu er á botninn hvolft, hafa kvenfrelsarar erindi sem erfiði. Með kvenkörlunum hverfur eitraða karlmennskan, samtímis því að konur hljóta „karllega“ valdeflingu. Svo halda þær að minnsta kosti. Með karlkonunum eru karlar geltir beint og óbeint, gerðir „meinlausir.“

Foreldrar voru teknir í bólinu eins og almenningur allur. Kynskiptafárið hefur gersamlega farið úr böndunum og ráð tekin af foreldrum. Ríkis- og sérfræðingavald hefur hrifsað uppeldisvaldið af þeim og heilbrigðiskerfið vinnur gegn þeim. Óráðþægir foreldrar eru jafnvel sakaðir um að stuðla að þunglyndi barna sinna og óbeint að sjálfsvígum þeirra. Svo óvægin er sókn umræddra sérfræðinga.

Hvert er hreyfiafl hlutaðeigandi heilbrigðisstarfsmanna? Sumir hafa augljóslega orðið sefasýki að bráð, því öllum heilbrigðisstarfsmönnum ætti að vera ljóst, að skilningur á eigin kynferði skýrist ekki að fullu, fyrr en að áliðnu gelgjuskeiði. Í nútíma samfélagi lengist það stöðugt. Aftur á móti er skiljanlegt, en siðferðilega andstyggilegt, að þeir, sem þiggja beinar greiðslur fyrir verkið, gæti hagsmuna sinna. Þannig virkar heilbrigðismarkaðurinn. Flestir skara þar eld að eigin köku og leitast við auka sína markaðshlutdeild.

En hamingjusamlega virðast foreldrar og ábyrgir fagmenn vakna til vitundar og spyrna gegn. Einnig fórnarlömb slíkra misþyrminga í heilbrigðskerfinu. Skömmu fyrir síðustu áramót féll t.d. dómur í Lundúnum, þar sem fórnarlambi voru dæmdar bætur. Í afar vönduðum dómi er ályktað (skiljanlega), að slík inngrip fái hvorki staðist fagleg né siðleg rök.

Hér að neðan er krækja á spjall hins ötula baráttumanns fyrir jafnrétti, ástralska kynfræðingsins, Bettina Arndt, við foreldri „kvenstráka“ í Bandaríkum Norður-Ameríku, öðru í Nýju Jórvík (NY) og hinu í Suðurríkjunum. Það síðastnefnda, móðir í heilbrigðisgeiranum, óskar nafnleyndar. Hún óttast viðbrögð og viðurlög. Það fyrra, faðir, bendir m.a. á, að allir heilbrigðisstarfsmenn, sem að málinu koma við Rochester sjúkrahúsið í Nýju Jórvík, séu konur.

Því má svo við bæta, að konur eru mikill meirihluti þeirra, sem koma að opinberri þjónustu og stjórnsýslu í sambandi við börn og fjölskyldur, sama hvert litið er. Gæti það skipt máli?

https://www.thinkspot.com/online_content/bettina-arndt/live-bettina-arndt-and-parents-of-trans-identifying-sons/Dauxed/Event?live=yes&t=watch&m=r&re=y&recorded=y

Mikla móðir 6: Hetjan og frelsun mannkyns

Sveinninn er augljóslega ofurseldur Miklu móður, gyðjunni einu. Því er sjálfstæði hans til orðs, æðis og hugsunar, varla nokkurt.

„Í arfmyndinni eru skilgreind yfirráð Miklu móður yfir sjálfi sveinsins, [þ.e.] í grimmilegum þáttaskilum svallteitanna, þar sem sveinninn og reður hans er í miðju atburðarásarinnar, og hann í kjölfarið vanaður og drepinn eins og helgisiðirnir bjóða. Enda þótt um sé að ræða sögulega og menningarlega atburði ber að skilja þá í ljósi sálrænnar þróunar sjálfsins. Tengsl sonarelskhugans og Miklu móður lýsir arfmynd, sem í dag er einnig [virk] og skýr. Frekari vöxtur vitundarinnar er háð því, að á henni sé unninn bugur.“ (Erich Neumann: Uppruni og saga vitundarinnar.)

Það rennur smám saman upp fyrir karlmanninum ljós, skilningsljós. Það örlar á vísi frumstæðs sjálfs og karlmenningar: “Völsamenning (phallicism) er tákngervingur frumskeiðs í karlvitundinni. Smám saman verður honum ljóst eigið gildi í veröldinni. Í upphafi er hann sæðisgjafi, ekki faðir; jafnvel þó reðurinn sé blótaður af konum sem frjósemistákn. [Reyndar] er hann miklu fremur opnari skautsins – eins og sumir þjóðflokkar trúa – en sæðisgjafi, sá, sem unað veitir fremur en frjósemi.“ (EN)

Fyrirætlun karlsins er óttaleg, uppreisn gegn illu móður og dulvitundinni: „Stjórn á óttanum … er megineinkenni sjálfs-hetjunnar, sem hefur dirfsku til að taka næsta þróunarstökk og forðast, andstætt meðalmenninu, rótgróinn nýjungafjanda, sem hangir íhaldssamur á kunnuglegu kerfi eins og hundur á roði. Svona kemur hin raunverulega byltingarhetja okkur fyrir sjónir. Það er bara henni, sem lánast að kasta óttanum fyrir róða, kveðja eldra skeið og umbreyta honum í fögnuð.“ (EN)

Karlinum vex ásmegin og leggur til atlögu við dulvitundina og þau örlög, sem honum eru spunnin. Hetjan birtist á sjónarsviðinu. “Dulvitundin tætir, eyðileggur og gleypir í sig. [Þar liggja] hætturnar. [Þær] standa andspænis hetjunni sem ófreskjur, furðuverk, óþokkar, risar og svo framvegis, sem hann verður að leggja að velli. Þegar brotið er til mergjar, kemur í ljós, að þessar ókindur eru tvíkynja eins og frumveran (uroboros), prýddar kven- og karlkenndum eiginleikum.“ (EN)

Það er karlinum nauðsyn að eflast og þroskast við undirbúning tvísýnnar baráttu: „Með því að sameina kven- og karlkennda þætti í sjálfum sér - vel að merkja ekki „föðurlega“ og „móðurlega“ – og styrkja [þannig] innsta kjarna manngerðar [sinnar] … slær hetjan smiðshöggið á þroskun, sem birtist í samvitundinni sem goðsöguleg hetjuarfsögn. [Hennar] gætir einnig í þroskun einstaklingsbundinnar manngerðar.“ (EN)

“Þetta er hetja sjálfsins. Hún er tákngervingur baráttu vitundar og sjálfs og sjálfsins gegn dulvitundinni. Karlkenning og styrking sjálfsins eins og það birtist greinilega í auknum stríðsmætti, vinnur gegn hræðslunni við drekann og blæs henni í brjóst hugrekki gagnvart ókindinni, hugprýði til að takast á við hina hræðilegu móður [og bandamenn hennar]. Hetjan er æðra karlmenni, hinn „stinni völsi.“ Hann tjáir mátt sinn [táknrænt] í höfðinu, auganu og sólartáknum.“ (EN)

Hvarvetna er þess getið í goðsögnum, arfsögnum og munnmælum, að hetja sé meyju fædd: „Hetjan er ótvírætt talin getin af óspjallaðri mey. Mærin og sjávarskrímslið, sem hetjan verður að bana, eru tvær hliðar sömu móðurarfmyndar. Að baki hinnar hræðilegu myrkramóður stendur hin, velgjörðamóðirin, björt yfirlitum.“ Hetjan ”klýfur konuna í herðar niður,“ skilur hið vonda frá því góða: “Hetjan grandar einungis hinni skelfilegu ásjónu konunnar. Hún fremur [verknaðinn] í þeim tilgangi að leysa úr fjötrum hina frjósömu og glaðbeittu ásjónu, sem berst við hlið hans. Frelsun hins jákvæða kvenþáttar og sundurgreining frá hræðilegri ásjónu Miklu móður, felur í sér frelsun fangans og dráp drekans. Í fangelsisvistinni veslaðist hún [góða móðirin] upp.“ (EN)

Sigur í viðureigninni við drekann er forsenda þróunar æðri karlmennsku og menningar: „Það er engum tilviljunum háð, að menning hvarvetna á byggðu bóli – ekki einungis Vestræn menning – er karlkennd, allt frá gyðing-kristilegum menningarvettvangi til Indlands og landa Múhameðstrúar. Enda þótt hlutur kvenna í menningunni sé illsjáanlegur og dulvitaður, ættum við að gæta þess að vanmeta ekki mikilvægi hans og umfang. Þar eð karlmaðurinn uppgötvar sitt sanna sjálf í vitundinni – framandi sjálfum sér í dulvitundinni, sem hann óhjákvæmilega skilur sem kvenkennda – felur efling karlmenningar í sér þroskun vitundarinnar.“ (EN)

Eftir viðureignina við drekann stíga þrenns konar hetjur fram á sjónarsviðið, sú innhverfa, sjálfhverfa og úthverfa: „Úthverfa hetjan vill aðgerðir; hún er stofnandi, leiðtogi og frelsari. Afrek hennar breyta ásjónu veraldarinnar. Innhverfa gerðin skapar menningu, er bjargvættur og frelsari, sem uppgötvar innri gildi, hefur þau upp [á æðra stig] sem þekkingu og visku, lög og trú – verk, sem hljóta lof og gefa fordæmi … Þriðja gerð hetjunnar gerir sér ekki far um að breyta heiminum í baráttu hið innra eða ytra, heldur umbyltir manngerðinni.“ (EN)

Allt að einu. Maður árroðans eða dagrenningarinnar hefur séð dagsins ljós. Nýtt skeið er runnið upp: „Á skeiði árroðans var mikilvægt að greina skynsemina í táknunum. Það var þá sem heimsljósið rann upp fyrir karlmanninum, hið táknbundna vék fyrir hinu skynsamlega. Framsóknin frá órökréttri til rökréttrar hugsunar var einnig tengd tákninu. Það má sýna fram á, að við stigbundna frelsun frá tilfinningaöflum dulvitundarinnar fjarlægðist heimsspekileg og vísindaleg hugsun smám saman heim táknanna.“ (EN)

Enn óx karli fiskur um hrygg: „Vitundarandrárnar gerðu það að verkum, að í smáum skrefum leysti nútímamaðurinn árroðamanninn af hólmi. Sjálf hans er meira eða minna í stöðugum vexti í heimi menningar, sem er afurð samvitundar kyns hans og gjörvalls mannkyns.“ (EN)

Grýluveldið

Sögu hugans má greina í sameiginlegri dulvitund mannkyns, óminnisdjúpinu. Dulvitundin birtist í goðsögnum og trúarbrögðum, sem í fyllingu tímans rötuðu inn í forna speki, bókmenntir, þjóðsögur og ævintýri. Fornleifar hafa einnig merka sögu að segja. Þær elstu eru um fjórtán þúsund ára gamlar.

Nú, þegar afdrifaríkra straumhvarfa gætir í vestrænni menningu, er ekki úr vegi að skoða þessa sögu. Það mætti hugsanlega eitthvað af henni læra um tilurð menningar, kynja og sjálfs.

Í upphafi var myrkvað frumhvolfið, einatt táknað með baugi. Foreldrar alls, himinn og jörð, greindust að. Frumbyggjar Nýja-Sjálands nefndu þá Rangi og Papa. Í þeim áttu öll fyrirbæri náttúrunnar, guðir og menn, upphaf sitt.Í sköpunarsögunum er foreldrunum almennt lýst sem tvíkynja (hermafrodite) veru.

Í indversku trúarritunum (Upanishad) stendur: „Við upphaf veraldarinnar var Sálin (Atman) alein í mynd veru. Þegar hún svipaðist um, bar ekkert fyrir augu, nema hana sjálfa. Fyrst varð henni að orði: „Ég sjálf.“ … Í rauninni var hún eins mikil um sig og kona og karl, samslungin. Veran skipti sér í tvennt. Þannig urðu til eiginkarl (pati) og eiginkona (patni).“ Andstæður höfðu skapast. (Erich Neumann: Uppruni og saga vitundarinnar.)

Í hugarheimi mannkyns varð frjómagn jarðar að konu. Á annan bóginn var jörðin tengd frjósemi, visku, viðgangi, vexti og veiðum, en á hinn bóginn eyðileggingu, tortímingu, stríði og gleypni. Það er kvenlyndið, kvensálin. Aftur á móti var himininn gæddur föðurlegum eigindum, frjósemi, andagift og stríði. Það er karlsálin, karllyndið.

Sundurgreiningin opinberast í táknum. Jörðin varð Mikla móðir. Hún var fjöllynd og hafði margar ásjónur. Tunglið varð dæmigert móðurtákn, svo og ýmis konar holrými og dýr eins og kýr, gylta og dreki. Himinn varð faðir. Dæmigerð tákn föðurins eru sól, snákur, uxi og hross. Fuglinn var sérstakt tákn frjóvgandi andvara. Hann varð að orði himnaföður.

Frjósemi skipaði skiljanlega stóran sess í lífi frummannsins. Honum varð ljóst, að regnið skipti meginmáli fyrir jarðargróðann. Það skýrðist enn frekar, þegar konurnar fóru að stunda landbúnað fyrir rúmlega tíu þúsund árum síðar. Blóð og sæði öðluðust töframátt, bæði í tengslum við æxlun og landbúnað. Blóð var nauðsynlegt fyrir gróður jarðar. Því urðu til frjósemishátíðir.

Í upphafi var fólki fórnað, síðan dýrum, guðir blótaðir. Frjósemishátíðir fólu í sér kynlífs- og átsvall. Þar réði kvensálin ríkjum í ógnarafli og algleymi dulvitundarinnar, sem einkennist af taumleysi, draumórum og tortímingu. Þessi ásýnd Miklu móður er ófreskjan eða drekinn. Á vesturlöndum er hokin, skorpin og hrum kerling táknmynd hennar, íslenska Grýla lifandi komin.

Á frjósemishátíðunum var reðurátrúnaður áberandi. Gyðjur skreyttu sig skeggi og belli til að öðlast karlmáttinn. Reðir karla og dýra voru þurrkaðir til blóta. Konurnar rifu í sig karlana og drukku blóð þeirra. Útvöldum körlum var einkum fórnað, t.d. konungum, sem þótti skorta frjósemi. Það sama átti við um börn. Það er ekki nema rétt öld síðan, að mannát var bannað í Eyjaálfu sem og sá siður frumbyggjamæðra í Ástralíu að deyða frumburðinn og leggja sér til munns til að glæða frjósemi sína.

Á frumskeiðum sögunnar virðast konur að töluverðu leyti hafa ráðið ríkjum í veröldinni, þ.e. kvensálin, kvenaflið, kvenlyndið. Kvenræðið var umgjörð mannlífsins. Fólk lifði og hrærðist í algleymi dulvitundarinnar. Gildi karla fólst í frjósemi, vernd og fæðuöflun. Þeir voru fylgi-, ást- og reðursveinar kvenna.

Veiðar stuðluðu af hópmyndun meðal karla, bræðralag og karlmannsvígsla sá dagsins ljós. Lögð var áhersla á þrótt til sálar og líkama - og tengsl við lífsandann á himni, hinn glæðandi frjóvgunaranda, andvarann, sem fyrir tilstilli sólar blés körlum í bjóst áræði og andagift og frjóvgaði konur. Það örlaði á vitund, frumglæði einstaklingssjálfsins.

Maður árroðans var í burðarliðnum, fyrsti vísir menningarinnar. Háleit karlmennska hafði kviknað. Afreka hennar gætir nú hvarvetna. Baráttunni fyrir sjálfstæði frá dulvitundarfrenjunni, styrkingu sjálfsins, er dæmigert lýst sem viðureign hetjunnar við drekann. Það er leitin að hinu torfundna, stundum hinni eftirsóknarverðu konu, sem skiptir sköpum fyrir þroskun vitundar og sjálfs.

Hetjan er karlkennd, en oft er hin góða móðir bandamaður hennar, t.d. í líki systur. Þessi ásýnd Miklu móður birtist sem Soffía eða Fjallkona. Viska Miklu móður birtist Grikkjum sem viskugyðjur. Þegar forngríski spekingurinn, Sókrates, barðist við drekann, kenndi Díótíma frá Mantíneu honum um ástina. Sókrates kenndi skynsemi, Díótíma ást. Þau eiga enn brýnt erindi í mannheimum.

Nú eru viðsjár. Vestræn menning á undir högg að sækja. Grafið er undan skynsemi, þekkingu, rökum og vönduðum vísindum. Í nafni réttrúnaðar er fólk þaggað niður og því útskúfað og dæmt í útlegð. Grýla kyrjar sinn ófagra söng.

Þeirra er þörf.

Birtist í Morgunblaðinu 20. apríl 2021

Mikla móðir 5: Vitundarvakning karla

Svissneski fjölfræðingurinn, Johann Jakob Bachofen (1815-1887) mælti svo í bók sinni, „Móðurréttinum“ (Mutterrecht): „Þegar drengur skríður úr skauti konu, verður móðirin furðu lostin við hina nýju sýn. Því það rennur upp fyrir henni, að í mynd sonarins búi hún yfir afli frjóseminnar, sem skýrir móðureðli hennar. Í fögnuði virðir hún fyrir sér limi sveinstaulans. Karlinn verður leikfang hennar, geitin reiðskjótinn og fyðillinn fylgisveinninn tryggi.“

En það kemur að því, að sveinninn rumskar og veltir vöngum yfir hlutskipti sínu. Á gelgjuskeiðinu í sögu karlvitundarinnar örlar á sjálfstæðri hugsun. Í verki sínu um uppruna og sögu vitundarinnar segir Erich Neumann: „Það er reynslan af þeim heimi, sem J.J. Bachofen lýsti sem móðurveldi [Mutterrecht] með móðurgyðjum og örlögum [þeirra], að mannkynssjálfið fer að rumska. [Það rennur upp fyrir því, að] illgjarna, ætandi móðirin og móðirin góða, örlát á hlýju sína, eru tvær ásýndir frummóðurgyðjunnar (uroboric), sem ræður ríkjum á þessu skeiði.“ … „Kvenveldi Bachofen markar skeið, þar sem sjálfsvitundin er vanþroskuð og enn þá samofin náttúru og veröld.“ (EN)

„Á þessu [ofannefndu] gelgjuskeiði sjálfsins er áberandi, að reynsla af konunni, ásjónu Miklu móður, einkennist af neikvæðri hrifningu. Tveir drættir [ásjónunnar] eru sérstaklega algengir og skýrir: Í fyrsta lagi er um að ræða blóðþorsta og grimmd í eðli Miklu gyðju, í öðru lagi mátt hennar sem seiðkonu og norn.“ (EN)

„Hvergi má betur sjá merkingu kvengoðsins. Ástríðuþrungið kveneðlið í trylltu hömluleysi er hræðilegt körlum og vitund þeirra. Sú hætta, sem körlum stafaði af lostasemi kvenna var í árdaga raunveruleg, enda þótt lítið hafi verið úr henni gert [eða] hún misskilin og bæld á feðraveldistímum. Enn býr hræðslan [við hana] í djúpi þróunarhugskotsins hjá sérhverjum karlmanni á gelgjuskeiði …“ (EN)

Fyrir bragðið magnast hún upp hverju sinni, sem á hræðslunni örlar í vitundinni, og reynt er að bæla hana niður. Vitundarvakning karlkynsins knúði fram breytingar, „feðraveldið“ var í burðarliðnum. “Samkvæmt skilningi Bachofen fólst í hugtakinu, föðurveldi, heimur anda, sólar, vitundar og sjálfs, sem að mestu voru karlkennd [fyrirbæri]. Aftur á móti einkenndist móðurveldi af yfirráðum dulvitundarinnar. Áberandi þættir í því sambandi eru hugsun og tilfinningar, því marki brenndar, að vera ópersónubundnar og ófullburða, hvað vitund og skynsemi áhrærði (prelogical, preconscious).” (EN)

Feðraveldið skipti sköpum í mannkynssögunni: “[Sú þróun] er algild og nauðsynleg í mannkynssögunni, að feðraveldi leysi mæðraveldi af hólmi. … Föðurvaldið er óumdeilanlega nauðsynlegt menningunni og þróun vitundarinnar. [Það] er frábrugðið móðurvaldinu að því leyti, að það er í eðli sínu afstætt, skilyrt aðstæðum hverju sinni (day and generation), og hefur ekki hið afdráttarlausa yfirbragð móðurvaldsins.“ (EN)

Hinn franski Alexandre Moret (1868-1938), prófessor í egypskri menningu, talaði í bók sinni, „Ráðgátum Egypta“ (Mystéres Égyptiens) ekki um móðurveldi, heldur um „móðurlífskerfi.“

Erich segir: „Moret braut til mergjar hrörnun þessa „móðurlífskerfis“ í móðurveldinu. Hann talar um „þróun samfélagsins frá móðurlífskerfi, þar sem sérhver kona ættbálksins trúir því, að hún hafi verið frjóvguð af ættartákninu [totem – venjulega dýr eða andi], til föðurkerfis, þar sem eiginkarlinn er raunverulegur faðir,“ og hann tengir þessa umbreytingu við þróunina frá ættbálki til fjölskyldu og frá samfélagslegum yfirráðum til einstaklingsins og þroskunar hans.“

Eins og ýjað er að, er mótun og þróun sjálfsins frumskilyrði vaxtar og viðgangs menningar. Svissnesi greiningarsálfræðingurinn (analytiche psychologe), Carl Gustav Jung (1875-1961) skilgreinir sjálfið svoleiðis: “Sjálfið er samtímis inntak og skilyrði vitundarinnar, því þáttur í vitundinni er mér meðvitaður, að svo miklu leyti, sem hann er tengdur sjálfskerfinu. En að því marki, að sjálfið sé eingöngu miðdepill vitundarinnar, er það ekki samnefnari gjörvallrar sálar minnar, heldur eitt sálarkerfi (complex) af mörgum.“ (Psychological Types - EN)

Erich útskýrir nánar: „Upphaflega var sjálfið einvörðungu „líffæri“ dulvitundarinnar, knúið áfram og stjórnað af henni – og beitti sér í þágu hennar, hvort heldur var um að ræða einstaklingsbundin og lífsnauðsynleg markmið eins og að seðja hungur og svala þorsta - eða fullnægja eðlishvötum tegundarinnar eins og þeim, sem stjórna sjálfinu í kynlífi.“ (EN)

Sköpun, kerfisbundin rökvísi og agi andspænis dulvitundinni, er eitt megineinkenna sjálfsins og að mörgu leyti forenda menningar. „Sköpunarkraftur vitundarinnar er meginþáttur arfleifðar (canon) vestrænnar menningar. Í vestrænni menningu og að hluta til einnig í menningu hins fjarlæga austurs, má lesa stefnufasta þróun menningarinnar um síðustu tíu þúsund árin, enda þótt rykkjótt hafi verið á köflum.“ (EN)

„Aðeins getur maðurinn skilið í ljósi vitundarinnar. Og þetta starf hugans, aðgreining í vitund, skilur heiminn í sundur í andstæður, því einungis má öðlast skilning á veröldinni við hjálp andstæða.“ (EN)

Þannig hefur vitundin rifið sig lausa frá dulvitundinni, frelsast. „Gróandi í sjálfstæði karlmennskunnar, sem í upphafinu var mjór vísir, ásamt kerfisbundinni þroskun sjálfsvitundarinnar, voru meginþættir í [téðri frelsun].“ Konur eiga sem helmingur mannkyns hlut í þroskun vitundar og sjálfs: „Við höfum lýst sjálfskerfi vitundarinnar sem „karllegu“ – hugtak, sem ræðst af goðsögnum, en ekki af duttlungasemi. [Það] býr jafnt í konum [sem körlum] og þróun þess er jafn mikilvægt menningu hennar eins og karlsins.“ (EN)

Engu að síður er í þessu sambandi munur karla og kvenna: „En í þessu viðfangi verður að benda á eðlislægan mun á gerð karla og kvenna, sem aldrei hefur verið nægilegur gaumur gefinn. Í brjósti karlmannsins býr sú furðulega tilfinning, að hann sé á heimavelli í karlgerð vitundarinnar og að hin „kvenlega“ dulvitund sé honum framandi. [Aftur á móti] líður konunni eins og heima væri í dulvitundinni. Vitundin kemur henni ókunnuglega fyrir sjónir.“ (EN)

Fjöreggi sjálfs og menningar er í stöðugri hættu: „Sköpunarkrafti vitundarinnar má stefna í hættu við alræði af trúarlegum eða stjórnmálalegum toga, því sérhver valdboðsþráhyggja í menningu (canon) getur af sér ófrjósemi vitundarinnar.“ (EN)

Ofbeldisiðnaðurinn: Stríðið gegn fjölskyldunni

Samfélagið löðrar í ofbeldi. Það hefur mannlífið ævinlega gert. Og varla er unnt að gera sér það í hugarlund öðruvísi. En vissulega er það ófagurt. Siðvendni felst m.a. í því að draga úr ofbeldinu, uppræta, ef kostur er.

Það er ofbeldi, þegar fólk er þvingað til að gera það, sem því er á móti skapi - og stafar ógn af viðurlögunum. Lýðræðisofbeldið þekkja allir; þjóðlegt sem alþjóðlegt. Það búum við stöðugt við.

Einelti, útskúfun og útlegð í ýmsum myndum er ofbeldi. Það á sér víða stað; í opinberu lífi, stjórnsýslu, fyrirtækjum og skólum. Vopnaðar innrásir, ýmist með báli og brandi, áróðri eða ósiðlegri löggjöf, í líf þjóða, hópa eða einstaklinga, er einnig ofbeldi.

Ofbeldi innan fjölskyldna hefur verið í brennidepli síðustu áratugi, áróðurskeppikefli kvenfrelsaranna. Samkvæmt þeirra kokkabókum er karlmönnum um að kenna. Því þeir eru svo vondir við konur. Stofnuðu m.a. feðraveldið þeim til höfuðs. Barátta kvenfrelsara af öllum kynjum gegn körlum er harðvítug og hefur fengið umtalsverðan hljómgrunn meðal almennings, skóla, fyrirtækja og yfirvalda.

Ofbeldisiðnaður þeirra er nú að mestu leyti rekinn fyrir skattfé á þjóðlegum og alþjóðlegum grunni. Það sama á við um áróðurinn, stundum undir yfirvarpi vísinda og fræða (sem iðulega eru hjóm eitt). Það er stöðugt blásið í glæðurnar.

„Barnavernd“ er angi þessarar hreyfingar. Konur spyrða sig nefnilega einatt við börn. Hagsmunir kvenna og barna fara saman, að þeirra sögn. Opinber afskipti af börnum og fjölskyldum vex stöðugt.

Einn helsti talsmaður barnaverndar í Bandaríkjum Norður-Ameríku tók upp á því að brjóta til mergjar ógnarlega fjölgum tilkynninga um mannvonsku í garð barna. Í stuttu máli komst hann að því, að einungis örlítið brot þeirra réttlætti í raun skynsamleg inngrip hins opinbera. Hann sneri við blaðinu. En þá lágu ótaldar fjölskyldur í valnum.

Íslendingar vakna hvað eftir annað við martraðir ríkisuppeldis og ríkisumönnunar barna og fatlaðra af ýmsu tagi. Það eru margar sögur, sem aldrei komast í hámæli um ofbeldi barnaverndar og félagsmálastofnana. Stundum vinna þær þó þarft verk. Samtímis martröðunum vokir ofbeldisiðnaðurinn yfir okkur. Hann fitnar eins og púki á fjósbita.

Áróðurinn er yfirgengilegur. Jafnaðarlega birtast í fjölmiðlum auglýsingar, þar sem þessi iðnaður er markaðssettur; Bjarkarhlíð, Konur Sameinuðu þjóðanna (UN Women), Kvenréttindafélag Íslands, Stígamót og Kvennaathvarf, svo þau helstu séu upptalin. Iðnaðurinn er vitaskuld niðurgreiddur af ríki og sveitarfélögum eins og ýjað var að. Það var meira að segja glæðing fyrir atvinnulífið að stofna kvennaathvarf á Akureyri. Enda kusu Íslendingar sér kvenfrelsunarríkisstjórn.

Stuðningur löggæslunnar og þátttaka er eftirtektarverð. Þegar kvennaathvarfið á Akureyri var stofnað, tók t.d. Ríkislögreglustjóri þátt í opnunarhátíðinni. Hún hefur með ljósum hætti tekið þátt í áróðri og aðgerðum gegn körlum. T.d. því óyndisúrræði að fjarlægja þá af heimili sínu fyrir atbeina húsfreyja eða annarra, sem dettur í hug að núa þeim ofbeldi um nasir.

Ríkislögreglustjóri hefur sungið skæra rödd í kvenfrelsunarkórnum, sem syngur um ófarir kvenna í kófinu. Hún er hluti áberandi kvennakvartetts, sem auk hennar er skipaður forstýru Barnaverndarstofu, forstýru „UN Women“ og aðalforstýrunni, forsætisráðherra vorum. Allar hafa þær áhyggjur af „aukinni“ kúgun og auknu álagi kvenna. Færri tilkynningar um misþyrmingar á börnum er einnig nagandi áhyggjuefni þeirra.

Markaðssetning ofbeldisiðnaðarins heldur áfram. Tvær markaðsherferðir eru nú áberandi. Neyðarlínan hefur aukið umsvif sín og hyggst nú auka markaðhlutdeildina. Nú er það ofbeldi að vera afundinn og láta síga í brúnir. Á sama hátt og það er kynbundið ofbeldi að líta konu hýru auga.Lögreglustjóri er þátttakandi í hinni herferðinni. Hún snýst um mannvonsku í garð gamalmenna – í fjölskyldum, að mér skilst.

Öll spjót standa, þegar þessu er á botninn hvolft, á fjölskyldunni sem stofnun. Í fjölskyldunni á bæði gott og illt mannlíf sér stað – og svo hefur verið frá stofnunn hennar í árdaga, ef að líkum lætur.

Jafnaðarmenn og byltingarmenn af ýmsum toga hafa viljað hana feiga. Flestir hafa gefist upp, meira að segja byltingarjöfur Ráðstjórnarríkjanna sálugu, Josef Stalin. Samyrkjubúin hans voru misheppnuð í efnahagslegu og uppeldislegu tilliti. Börn, sem ólust upp á kibbútsunum í Ísrael dreymdi og að vera hjá mömmu og pabba.

Allar tilraunir af svipuðum toga á síðustu öldum, þ.e. að eyða fjölskyldunni, nánu samneyti mömmu og pabba og barna, hafa orðið skammlífar. Engum hefur sum sé tekist að granda fjölskyldunni, nema ríkisstjórnum Vesturlanda um þessar mundir. Þær eru á góðri leið með að gera hana höfðinu styttri.

Stríðsvagn þeirra er barnavernd, kvenfrelsun og ofbeldisvörn; ofbeldisiðnaðurinn. Stjórnunarofbeldi forsjárhyggjufólksins kemur auðhyggjufólkinu vel. Það lifir í lukkulegu hjónabandi. Bráðum mun það í sameiningu stjórna lífi okkar í smáatriðum með auglýsingum, löggjöf og löggæslu – meira að segja kyni.

Nú er Kynúthlutunarstofnun ríkisins í burðarliðnum til viðbótar öllum hinum. Og hver veit, nema „Fóstureyðingastofnun Evrópu“ sjái líka dagsins ljós á landinu bláa, meðan fjölgar bleikum sköttum.

Mikla móðir 4: Frjósemi og fórnir ungviðis

Frjósemi er Miklu móður nauðsyn. Það er lögmálið, sem öllu stjórnar. Áhugi á frjómagni blóðsins virðist hafa vaknað snemma í sögu mannkyns. Erich Neumann segir um þetta í bók sinni, „Uppruna og sögu vitundarinnar:“

„Í grundvallaratriðum skýrir stöðvun blæðinga við meðgöngu tengsl blóðs og frjósemi - ef að líkum lætur. Í hinum frumstæða huga jafngilti það fósturvexti. Þetta innsæi … er rótin að sambandi blóðs og frjósemi. Blóð felur í sér ávöxt og líf, á sama hátt og blóðsúthelling merkir fjörtjón og dauða. Þar af leiðandi var í upphafi litið á blóðsúthellingar sem helgiathöfn, hvort sem um var að ræða blóð villidýrs, búsmala eða manns. … [K]onan er vettvangur blóðsins. Hún býr yfir þeim seiðmætti blóðsins, sem örvar vöxt. Þess vegna er það oft og tíðum sama gyðjan, sem er freyja frjósemi, stríðs … og veiða.“ (EN)

Í huga karla öðlaðist blóð einnig töframátt: “Blóð skipti einnig meginmáli við kventengda bannhelgi. Frá örófi alda og langt inn í tímabil menningar og trúarbragða feðraveldanna hafa karlar sneitt hjá kvennamálum eins og væru þau guðlegs eðlis. Tíðablóð, blóð í tengslum við rof meyjarhaftsins og fæðingu, sannfærði karla um, að konur væru í náttúrulegu sambandi við þá vídd [hina guðlegu]. En í hugarfylgsnunum blundaði þekkingin um blóðvensl Miklu móður, myrkraheimsfreyju lífs og dauða, sem krafðist blóðfórna og virtist háð blóðsúthellingum.” (EN)

„Móðurkviðurinn „gerir háværar kröfur“ um áburð. Blóðfórn og líkamar eru áburðurinn, sem henni fellur best í geð. Þetta er hin hræðilega ásýnd, hin drápslega ásýnd jarðarinnar. Í elstu frjósemisblótunum gengu blóðugir líkamshlutar manna á milli eins og væru góðar gjafir. [Þeir voru] gefnir jörðinni, svo hún mætti verða frjósöm. Mannfórnirnar í þágu frjóseminnar áttu sér stað hvarvetna í veröldinni aldeilis óháðar hver annarri. Helgisiðanna [gætti] í Ameríku og við austanvert Miðjarðarhaf, í Asíu og í Norður-Evrópu. Hvarvetna gætti þeirrar tilhneigingar, að blóð væri mikilvægt í frjósemissiðum og mannfórnum.“ (EN)

„Það er staðreynd, að til forna var manni fórnað, hvort heldur guði, konungi eða presti, til að tryggja frjósemi jarðar. … Hin kvenkennda jörð þarfnaðist frjómáttar blóðs-sæðis karlsins.“ … „Slátrun og fórn, sundurlimun og blóðsúthelling bjuggu yfir töframætti [og] tryggðu frjósemi jarðar.“ (EN)

Börn og synir, móður-elskhugarnir, yndissveinarnir, voru í áhættuhópi: “Hætturnar, sem vofa yfir yngiselskhuganum eru dauði, gelding og sundurlimun. En þær eru þó ekki tæmandi lýsing á sambandinu við Miklu móður. Væri hún einvörðungu hræðileg og gyðja dauðans, myndi vanta í ímyndina eiginleika, sem gerði hana jafnvel enn þá skelfilegri - og gæfi henni samtímis takmarkalaust aðdráttarafl. Því hún er sömuleiðis gyðjan, sem veldur vitfirringu og hrifningu, [hún] táldregur og veitir unað, yfirburða tálkvendi. Hrifning af kynlífi og drykkjusvalli, sem nær hámarki í dulvitund og dauða, er óaðskiljanlega sameinað í henni.“ (EN)

“Því er það, að skaufinn og skaufahelgin sameinast í kynferðinu á gelgjuskeiðinu - og lífshættan, sem [á þessu skeiði] birtist sem dráp skaufans, þ.e. sem vönun. … “Elskhuginn ungi er þátttakandi í kynsvalli og við fullnæginguna leysist sjálfið upp … Á þessu stigi fara fullnæging og dauði hönd í hönd, rétt eins og fullnæging og vönun.” (EN)

Attis var fæddur Miklu móður, móður allra guða, hinni tvíkynja Agdistis eða Kybele (Cybele), og Nönu, dóttur árinnar, Sangarius. Hann var frjósemisguð. Mikla móðir var dýrkuð í hinu forna ríki, Þrygíu (Phrygia) í Litlu-Asíu. Agdistis átti hliðstæður víða í fornri menningu umhverfis Miðjarðarhaf og fljótin Evrat og Tígris (Súmería, Írak). Attis bjó yfir óviðjafnanlegum yndisþokka. Móðir hans festi ástríðuþrungnar ástir á syninum. En Attis felldi aftur á móti hug til skógardísar einnar og hugðist ganga að eiga hana. Móðir guðsins unga varð fá við og illskeytt. Attis varð þess vegna vitskertur og gelti sig, fórnaði reði sínum til að öðlast velþóknun móðurinnar. Upp frá því voru allir þjónar gyðjunnar geltir. (Það var reyndar algengt fyrirkomulag.)

Í Goðafræði Grikkja og Rómverja, segir Jón Gíslason svo frá: „Dýrkun hennar [Kybele] fór fram með trylltum hljóðfæraglaum og geystum æðigangi.“ … „Kunnust er sögnin af Attis, elskhuga hennar. Hann var frygverskur yngissveinn, sem hreif gyðjuna svo, að hún kjöri sér hann fyrir eiginmann. En Attis gerðist henni brátt ótrúr og hugðist ganga að eiga konungsdótturina í Pessinus. Fyrir það refsaði gyðjan honum grimmilega. Er brúðkaupsveislan stóð sem hæst, birtist gyðjan mitt á meðal boðsmanna, og sló þá á gestina felmtri og vitfirring. Flýði Attis upp í fjöll, og svipti hann sig þar lífi í æðiskasti.“

Mikla móðir hafi einnig augastað á börnum til fórna: “Fórnin, dauðinn og upprisan eru miðlægar í öllum barnfórnarhelgisiðum. [Barnið] er fætt til að deyja, deyr til að endurfæðast, barnið er samhæft árstíðabundinni hrynjandi jarðargróðans.” (EN)

Í goðsögnum eru vísbendingar um, að í Karþagó (Túnis) hafi börnum verið fórnað til dýrðar hinni fornu, fönísku gyðju, Tanít. Af Biblíunni má einnig ráða, að í nánd við Jórsali (Jerúsalem) hafi verið hof eða blótstaður, þar sem Kananítar og grannar þeirra, Ísraelsmenn, fórnuðu börnum. Flestum er líklega kunn arfsögn kristinfræðanna um fórn spámannsins, Abrahams, á syni sínum (sem hann reyndar hætti við á síðustu stundu) rúmum þúsund árum fyrir okkar tímatal. Í arfsögum Gyðinga er minnst á hina djöfullegu Lilið (Lilith), ófreskju næturinnar, sem var álitinn sérstakur andskoti barna og kvenna í barnsförum.

Það er rúm öld síðan, að frumbyggjamæðrum í Ástralíu var bannað að fórna frumburðinum og leggja sér til munns til að örva frjósemi sína.

Mikla móðir 3: Hryllingsmóðirin

Mikla móðir á sér margar ásjónur. Erich Neumann segir í bók sinni um uppruna og sögu vitundarinnar: “Mikla móðir … er hræðileg og gleypin, heillavænleg og skapandi. [Hún er] hjálpsöm, en einnig tælandi og tortímandi; brjálsemisseiðkona, en þó viskubrunnur. [Hún er] siðspillt og guðleg, munúðarfull skækja og ólífvænleg mey, ævagömul, en þó ung um alla eilífð.”

„Í gervi góðu móðurinnar er hún [Mikla móðir] fylli og gnægt, býður líf og hamingju; [hún er] nærandi jörð, nægtabrunnur hins frjósama skauts. Hún er fulltrúi eðlisreynslu mannkyns af fegurð og dýpt veraldarinnar, gyðja og yndisþokki móður jarðar, sem á degi hverjum efnir loforð um frelsun og upprisu, nýtt líf og endurfæðingu.“ (EN)

En það er stutt í hryllingsásjónuna: „Yfirþyrmandi máttur dulvitundarinnar, sem birst getur sem hin gleypna og tortímandi ásjóna í mynd vondu móðurinnar, hvort heldur sem er hin blóði drifna gyðja dauðans, drepsóttanna, hungursneyðarinnar eða afl eðlishvatanna - eða sú aðlaðandi, sem tælir til eyðileggingar.“ (EN)

“Að baki arfmyndinni um hina hræðilegu móður Jörð býr reynsla af dauða, þegar jörðin hrifsar til sín látna áa sína, sundrar þeim og leysir upp í þeim tilgangi að auka frjósemi sjálfrar sín.“ (EN)

Líf Miklu móður stjórnast af frjósemisreglunni: “Goðsagnirnar … segja okkur, að óhemjuskapur og blóðþorsti kvenna sé undirskipaður hærra náttúrulögmáli, þ.e. frjóseminni. [Hann á sér] ekki einvörðungu [stað] við kynsvallsteiti, frjósemishátíðir. Konur iðka einnig helgisvall í sínum hópi. Helgisiðirnir, sem fyrst afhjúpuðust í síðari tíma dulúð, snúast að mestu leyti um svallkennda sundurlimun helgidýrs eða guðlegs dýrs. Þær tæta í sig blóðuga hluta þess. Dauði þeirra [dýranna] stuðlar að frjósemi konunnar og þar af leiðandi jarðarinnar.“ (EN)

En menn, sérstaklega sveinar og karlar, eins og t.d. frjósemis- og ártíðakonungarnir svonefndu, fara heldur ekki varhluta af frjósemisgrimmdinni. “Sundurlimun líkama Konungs árstíðanna og jarðsetning líkamsleifanna er vottur um ævagamla frjósemisfjölkynngi. … Önnur hlið þessa siðar er varðveisla reðursins og smurningur, svo tryggja megi frjósemi.” … “Dauði og sundurlimun eða vönun eru örlög hins unga guðs, reðurberans. Hvort tveggja er auðgreinanlegt í goðsögn og helgisiðum, og hvort tveggja tengist blóðugu svalli við dýrkun Miklu móður.“ (EN)

Allt mannlíf lýtur Miklu móður og frjóseminni. Miðdepill fórnarinnar eru æxlunarfæri karla. Norður-ameríski sálfræðingurinn, Shari L. Thurer, segir í bók sinni ,„Goðsagnir um móðurgjörninginn. Hvernig menningin endurskapar hina góðu móður“ (The myths of motherhood: How culture reinvents the good mother): „Þó undarlegt megi virðast voru konur fyrstu dýrkendur skaufans. En ekki vegna hans í sjálfu sér, heldur litu þær á reðurinn sem viðbót við gyðjuna. Hann var í þágu kynlífs konunnar ... kynnautnar [hennar].“

Frjósemisguðirnir voru í þjónustu Miklu móður, fylgjugoð. Blótin, þeim til dýrðar, voru algeng um allan hinn forna heim og fram undir okkar daga. Dionýsos (Dionysus) eða Bakkus var grískur guð jarðargróða, víns, nauta, glaðværðar, brjálæðis og taumleysis. Hann er sýndur umvafinn blótkonum, aðdáendum, villimeyjum, ýmist í gervi eldri skeggjaðs karls eða kvenlegs, síðhærðs unglings. Samkvæmt arf- og goðsögnum átti hann sér hliðstæðu í Egyptalandi (Osiris) og Ítalíu (Liber). Á rómverskri styttu er hann tilhöggvinn sem tvíkynjungur.

Það voru einkum konur, sem tóku þátt í blótunum. Þau voru ærið tryllingsleg. Í algleymi slátruðu þær dýrum – jafnvel körlum – og rifu í sig hrátt kjötið. Síðan ólgaði hátíðin í munúðsemi og kynsvalli ungra og aldinna af báðum kynjum. Önnur tilbrigði dýrkunarinnar voru öllu friðsamlegri. Þar báru þátttakendur reðurtákn, á borð vín og fæðu, dönsuðu og sungu. Díonysos var stundum kallaður guð leiklistar. Blót af svipðum toga voru haldin á Norðurlöndum í nafni Freys. Díonysos var oft bendlaður við dauða og upprisu, rétt eins og Jahve, Jesús, síðar. Það voru einnig hliðstæðir guðir í fornum heimi. T.d. safnaði Mikla móðir, Isis Egypta, saman líkamsleifum Osiris og gerði að guði. Illu heilli vantaði skaufann, þannig að hann var táknaður með tré. Díonysos og hliðstæðir guðir bera skýrt svipmót frumforeldrana í hugskoti mannkyns, þ.e. ókyngreindu verunni, sem skiptist í karl- og kvenkyn, en getnir af Miklu móður engu að síður.

En Medea, grískra goðsagna, er kvenkyns. Medea var „alræmd galdranorn,“ segir Jón Gíslason í bókinni, „Goðafræði Grikkja og Rómverja.“ Hún „var viti sínu fjær af ást til Jasons. Tilreiddi hún honum töfrasmyrsl, svo að eldur fékk ekki grandað honum.“ Í viðureign við dreka „[s]væfði Medea þá með göldrum.“ Jason og Medea lögðu á flótta. „Medea hafði og með sér ungan bróður sinn. ... brytjaði hún sveininn í sundur og kastaði líkinu lim fyrir lim í sjóinn.“ Í baráttu um yfirtöku konungsdæmis „[n]eytti Medúsa ... hatrammlegra bragða. Taldi hún dætur hins aldurhnigna konungs á að högga föður sinn í stykki og sjóða þau í töfralegi nokkrum, er hún hafði bruggað.“ En Jason varð afhuga Medúsu og gekk að eiga Kreúsu. „Í brúðargjöf sendi Medea Kreúsu skikkju og ennishlað. Voru gripir þeir eitraðir og urðu hinni ófarsælu brúði að fjörlesti. Drap Medea síðan börn þau, er hún hafði átt við Jasoni og flýði á gandreið til Aþenuborgar.“

Mikla móðir 2: Gyðjudýrkun

Arf- eða fornmynd (archetype) hinnar miklu móður hefur búið í hugskoti mannkyns frá örófi alda. Hún stjórnar enn að töluverðu leyti hugsun okkar og hegðun.

Í bók sinni um sögu vitundarinnar segir Erich Neumann: „Hún [mikla móðir] er gyðja ásta, ríkir yfir frjósemi jarðar, mönnum, búsmala og gróðri. Hún stjórnar allri tilurð og er þannig samtímis gyðja örlaga, visku, dauða og undirheima. Hvarvetna eru helgisiðir hennar þrungnir brjálsemi og taumleysi. Hún ríkir yfir villidýrum [og] öllum karlpeningi, sem í líki ljóns, nauts eða bjarnar, eru stoðir veldisstóls hennar.“ Algeng tákn miklu móður eru gylta, geit og mús.

Snákurinn, sem í eðli sínu er karlkennt tákn, er einnig tákn miklu móður. „Snákurinn er frumtákn (frumbaugstáknið – uroboros) hinnar forneskjulegustu, Miklu móður. [Hún er] freyja jarðarinnar, djúpsins og undirheimanna. Þess vegna birtist barnið, sem enn er háð henni, í líki snáks eins og hún.“ (EN)

Mikla móðir hefur örlög afkvæmanna í hendi sér. Sveina velur hún til fylgilags eða æxlunar, ásta eða fórna. „Ástsveinarnir, sem Móðirin velur, geta frjóvgað hana. Þeir geta jafnvel orðið frjósemisguðir, en í raun réttri eru þeir einungis reðursveinar Miklu móður, líkt og karlbýflugur í þjónustu drottningarflugunnar, sem eru sviptir líftórunni um leið og þeir hafa sinnt frjóvgunarskyldu sinni.“ (EN)

Í sögunni er víða að finna heimildir um frjósemisfórn og – hátíðir, sem og reðurblæti (átrúnað á frjómátt reðursins). Kynsvall var (og er reyndar enn) snar þáttur frjósemisteitanna:

„Hvarvetna eru blótsiðir í tengslum við reðurfrjósemi og kynsvall dæmigerðir fyrir Miklu móður. Frjósemishátíðir og helgisiðir að vorlagi eru helgaðir reði hins unga sveins og hömlulausu kynlífi. Réttar væri að umorða í andhverfu: Reður unga guðsins er heilagur Miklu móður. Því í upphafi var það svo, að sveinninn skipti hana engu máli, heldur reðurinn, sem hann bar. Það var fyrst síðar … að helgi hinna hræðilegu geldingarsiða vék fyrir stefi ástarinnar.“ (EN)

„Vortáknin, sveinarnir, eru í eigu Miklu móður. Þeir eru ánauðugir þrælar hennar, eign hennar, því hún hefur þá í heiminn borið. Af því leiðir, að útvaldir þjónar og goð Miklu móður eru geldingar. Þeir hafa fórnað því, sem hana skiptir mestu máli, fyðlinum. … Í hennar skilningi er ást, dauði og kvengerving eitt og hið sama.“ (EN)

Fornleifar eins og til að mynda hellaristurnar, „Dansararnir í Cogul“ í Katalóníu á Spáni, kallast á við munnlega arfleifð. Þar dansa níu konur í kringum smávaxinn karlmann með ofvaxinn böll. Þetta listaverk var enduruppgötvað árið 1908. Vönun, líkamleg og andleg, ásamt karladrápi, er þekkt bæði í goðsögnum, sögu og mannfræði. T.d. voru elskhugar drottningar í sumum afrísku kvenveldanna líflátnir í kjölfar ástarfunda. Í goðsögnunum er getið um vanaða fylgisveina Afródítar, sem færðir voru í kvenfatnað. Oft og tíðum voru þeir krúnurakaðir einnig. Trúlega hafa þeir stundum vanað sjálfa sig í tryllingslegri tilbeiðslu gyðjunnar. Kybele, jarðar- og frjósemissgyðja hinnar fornu Þrygíu (Phrygia, fornt konungsdæmi, nú í Anatolíu, Tyrklandi) tætti í sundur kynfæri kóngsbjálfa, sem lét freistast til að eðla sig með henni á fjallstoppi.

Eins og gefur að skilja er Mikla móðir alvöld, velur sér fylgisveina og „fola“ eftir geðþótta. „Í öllum reðurblótum – ævinlega höldnum af konum – er klifað á sama stefi: hinum ónafngreinda frjóvgara, reðinum í sjálfum sér. Mannlegi þátturinn, einstaklingurinn, er eingöngu reðurberi, breytilegur og umskiptanlegur, … Reðurinn er einn og samur. Því liggur við borð, að frjósemisgyðjan sé bæði móðir og mey óspjölluð, fylgikonan, [í senn] eiginkona einskis, en falbjóðandi öllum körlum.“ (EN)

“[H]arvetna í hinum forna heimi merkir meydómur einfaldlega, að [Mikla móðir, gyðjan] hafi persónulega engum karli verið gefin. Óspjölluð mey er heilög, þar eð hún er andlega móttækileg fyrir Guði, en ekki vegna óspjallaðs líkama. … meydómurinn er þýðingarmikið einkenni Miklu móður, frjósemismáttar hennar, óháð tilteknum maka. En innra með henni hrærist einnig karlkennt, skapandi afl.” (EN)

„Það má einu gilda, hverjum gyðjan sameinast helgisiðunum samkvæmt; konungi frjóseminnar, föðurnum, syninum eða ömmusyninum – eða æðstuprestum sínum hverjum og einum. Þeir eru alltaf lagðir að jöfnu, því í hennar huga merkir samræðið aðeins eitt, án tillits þess, hver reðurberinn sé. Hann [reðurinn] einn skiptir máli. Það sama á við um hofgyðjurnar eða hórurnar heilögu. Hún er fjölskautið [sjálft], enda þótt hún í raun og veru sé ævinlega ein og söm, Gyðjan eina.“ (EN)

Konur og kvengerðir karlar stunduðu vændi við hofin gyðjunni til dýrðar: „Það má einu gilda, hvort hann [karlmaðurinn] fórnar karlmennsku sinni við vönun eða í vændi. Geldingarnir eru á sama hátt og prestarnir, fulltrúar gyðjunnar. Tryllingslegt kynlífseðli hennar yfirskyggir frjósemiseðlið.“ (EN)

Sveinninn er augljóslega ofurseldur Miklu móður, gyðjunni einu. Því er sjálfstæði hans til orðs, æðis og hugsunar, varla nokkurt. „Í arfmyndinni eru skilgreind yfirráð Miklu móður yfir sjálfi sveinsins, [þ.e.] í grimmilegum þáttaskilum svallteitanna, þar sem sveinninn og reður hans er í miðju atburðarásarinnar og í kjölfarið vanaður og drepinn eins og helgisiðirnir bjóða. Enda þótt um sé að ræða sögulega og menningarlega atburði ber að skilja þá í ljósi sálrænnar þróunar sjálfsins. Tengsl sonarelskhugans og Miklu móður lýsir arfmynd, sem í dag er einnig [virk] og skýr. Frekari vöxtur vitundarinnar er háð því, að á henni sé unninn bugur.“ (EN)

Frekar verður fjallað um sjálfstæðisbaráttu sjálfsins og vöxt vitundarinnar í seinni grein.

Mikla móðir 1: Kvenræði

Erich Neumann (1905-1960) var þýsk-ísraelskur heimspekingur, læknir og greiningarsálfræðingur (analytische psychologe). Hann fæddist í Berlín árið 1905, nam heimspeki við háskólann í Erlangen-Nuremberg og lauk því námi með doktorsgráðu árið 1927. Erich hélt áfram námi í læknisfræði við háskólann í Berlín. Því námi lauk hann árið 1933. Ári síðar hvarf Erich frá Þýskalandi ásamt fjölskyldunni og fluttist til Ísrael. Banamein hans var krabbamein.

Erich snéri öðru hverju til Evrópu, Sviss, þar sem hann starfaði með Carl Gustav Jung (1875-1961), upphafsmanni greiningarsálfræðinnar (analytische psychologie). Erich hefur skrifað nokkrar bækur eins og t.d. „Sögu uppruna vitundarinnar“ (Ursprungsgeschichte des Bewusstseins – The Origins and History of Consciousness), sem kom út árið 1949. Lærifaðirinn skrifað lofsamlegan inngang að verkinu. Sjö árum síðar gaf Erich út „Miklu móður. Arfmynd (fornmynd) hins mikilúðlega í fari konunnar“ (Die grosse Mutter. Der Archetyp des Grossen Weiblichen – The Great Mother).

Erich lagði drjúgan skerf af mörkum til skilnings á tilurð vitundarinnar. Hann – eins og lærifaðirinn – lagði sérstaka áherslu á andlega arfleið mannsins eins og hún birtist í goðsögnum, arfsögnum, ævintýrum og list. Það gerði reyndar einnig upphafsmaður sálgreiningarinnar, hinn austurríski Sigmund Freud (1856-1939). Erich sækir fróðleik og innblástur til beggja nefndra snillinga, en hann og fleiri stóðu í sérstakri þakkarskuld við svissneska lög- og fjölfræðinginn, Johann Jakob Bahofen (1815-1887), sem með bók sinni, „Móðurréttinum. Athugun á kvenræði fornaldar samkvæmt trúarbrögðum hennar og réttarreglum“ (Das Mutterrecht: eine Untersuchung über die Gynaikokratie der alten Welt nach ihrer religiösen und rechtlichen Natur - Mother Right: A Study of the Religious and Juridical Aspects of Gyneocracy in the Ancient World), sem kom út árið 1961. Erich styðst aukin heldur við þrjú önnur meginrit, sem eru: 1) „Mæðurnar: Kvenveldiskenningin um félagslegan uppruna“ (The Mothers. The Matriarchal Theory of Social Origins), eftir fransk-skoska lækninn og mannfræðinginn, Robert Stephen Briffault (1874-1948), gefin út árið 1927. 2) „Hugarheimur frumstæðra þjóða“ (Les Fonctions mentales dans les sociétés inférieures) eftir franska mann- og þjóðfræðinginn, Lucien Lévy-Bruhl (1857-1939) – og mörg seinni rit hans um efnið. 3) „Heimspeki táknanna“ (Philosophie der symbolischen Formen), sem út kom í þrem bindum á árabilinu 1923-1929, eftir þýska heimspekinginn, Ernst Alfred Cassier (1874-1945).

Og hver er svo þessi hugskotsmóðir, sem fylgt hefur mannkyninu frá örófi alda – alla vega u.þ.b. fjórtán þúsund ár? En áður en lengra er haldið verður til skilningsauka að minnast á frumhvolfið eða frumbauginn (uroboros). Í upphafi mynduðu himinn og jörð frumhvolfið, hina fullkomnu (sam)einingu og óþrotleika. Snákurinn eða drekinn, sem bítur í hala eða sporð, er fornt tákn upphafsins. Karl og kona voru í þessum hugarheimi samþætt, samkyns, einkynjuð.

Indversk arfsögn er á þessa leið (Upanishad): „Við upphaf veraldarinnar var Sálin (Atman) alein í mynd veru. Þegar hún svipaðist um, bar ekkert fyrir augu, nema hana sjálfa. Fyrst varð henni að orði: „Ég sjálf.“ … Í rauninni var hún eins mikil um sig og kona og karl, samslungin. Veran skipti sér í tvennt. Þannig urðu til eiginkarl (pati) og eiginkona (patni).“ Andstæður höfðu skapast.

Johann Jakob segir: „Móðirin er til, áður en sonurinn kemur til sögunnar. Móðirin hefur forgangsrétt, hin karlkennda sköpun kemur síðar til sögu sem aukafyrirbæri. Konan er í upphafi, karlinn „verður til.“ Jörðin er gundvallarviðmiðun, frumefni hins móðurlega.“

Hann heldur áfram: „Því er það, að í ríki náttúrunnar er karlreglan annars flokks, undirgefin hinni kvenlegu. Í þessu felst frumgerð og réttlæting kvenræðis [og] hér hafa um ómunatíð legið rætur hugtaksins um ódauðlega móður, sem binst dauðlegum föður böndum. Um alla eilífð er hún ein og söm, en áar karlsins fjölga sér í það óendalega. Hin Mikla móðir, ævinlega söm við sig, eðlar sig sífellt með nýjum körlum.“

Í upphafinu ber sonurinn vitni móðurmætti og frjósemi. Því er Mikla móðir tvíkynja eða beggjakynja, hið karllega er samþætt því kvenlega. Móðirin er dýrkuð, blótuð til frjósemi. Hún er táknuð sem haf, stöðuvatn eða á. Mannsandinn smíðar í hugskoti sínu gyðjur „í móðurstað.“

Erich segir um þetta: „Frumbaugssvipmótið leynir sér ekki, sérhverju sinni sem Mikla móðir er dýrkuð sem beggjakynsvera, t.d. skeggjuðu gyðjurnar á Kýpur og í Karþagó [Carthage, fyrrum höfuðborg púnverska heimsveldisins, nú í Túnis]. Konurnar með skeggið eða reðinn, afhjúpa frumbaugssvipinn í ljósi samþættingar hins kven- og karllega. Síðar mun þessi einkynjungur (hybrid) víkja fyrir skýrt aðgreindum kynverum, því blönduð og tvíræð gerð hans er tákn árskeiðs [í sögu vitundar og hugarheims mannkyns], sem elur af sér andstæður í fyllingu tímans.“

Skeggjaða gyðjan á Kýpur er sjálf Afródíta (Aphrodite), Freyja grískrar menningar. Hún er Venus („Venus barbata,“ skeggjaða, eða „Venus armata,“ vopnaða) meðal Rómverja. Gyðjan í Karþagó, sem Erich minnist á, er trúlega Tanit (Tanith, Tinnit), sem er eldforn gyðja Föníkumanna og annarra (í einni eða annarri mynd) fornþjóða við Miðjarðarhaf.

„Mikla móðir var dýrkuð frá Egyptalandi til Indlands, frá Grikklandi til Litlu-Asíu [og] til myrkviða Afríku. [Hún var] alls staðar álitin gyðja veiða og stríðs. Blótsiðir hennar voru blóði drifnir, blótin hömlulaus. Allt er þetta samþætt í eðli sínu. „Blóðlagið,“ djúpt í iðrum hinnar miklu Jarðarmóður skýrir enn frekar, hvers vegna piltarnir, sem hún leggur ást sína á, ættu að óttast geldingu.“ (Erich Neumann)

Skóladrengir beygðir í duftið og afsaka syndir feðranna (og eigin) - Jane Boyle

Settur forsætisráðherra Victoria-ríkis í Ástralíu, James Merlino, upplýsti nýlega (mars 2021) um viðauka við námsefni undir heitinu, ” Virðing í samböndum” (Respectful Relationships) í aðalnámsskrá ríkisskólanna. Það hefur í brennidepli kynjatengsl, kynlíf og öryggi. Í viðaukanum felst að kenna börnunum um samþykki í kynlífi.

Á fjárlögum ríkisins skal verja 37.5 milljónum dala til frekari útfærslu námsefnisins, þjálfunar kennara og annarra útgjalda í þessu sambandi. Í æfingabók með námsefninu stendur m.a.: „Biðjið nemendur að nefna dæmi um kynbundið (gender-based) ofbeldi. Fáið dæmi um hvern þátt; líkamlegt ofbeldi, orðbundið og kynferðislegt. Verið minnug þess, að allir geti verið fórnarlömb kynbundins ofbeldis, en að tilteknir hópar, þar með taldar stúlkur og konur, kynskiptingar [og] samkynhneigðir, séu berskjaldaðri [en aðrir].

Dæmi um kynbundið ofbeldi: Líkamlegt: Karl, sem gengur í skrokk á lífsförunauti sínum, fyrir þær sakir að hafa matinn ekki tilbúinn, þegar honum hentar. Orðbundið: Ungir karlar, sem kalla ókvæðisorð til kynbróður, sem þeim virðist kvenlegur í hátt. Sálrænt: Piltur, sem ógnar kærustunni með mannorðsníði, lúti hún ekki vilja hans. Kynferðislegt: Karlmaður, sem þvingar konu til kynathafna, sem henni eru ekki að skapi.“ Að sögn forsætisráðherrans hafa verið færðar sönnur á, að þetta námsefni gefi góða raun, enda þótt hann hafi engar áreiðanlegar athuganir að styðjast við. Konunglegt ráð um fjölskylduofbeldi (Royal Commission into Family Violence) mælir með því og nefndur ráðherra telur, að námsskráin ætti að gilda fyrir alla Ástralíu.

Í anda þessa námefnis eða skólaverkefnis var haldin nauðgunarvakning í Brauer barnaskólanum (7 til 12 ára - college) í suð-vesturhluta ríkisins. Í upphafi vakningarinnar var spiluð ræða nemanda frá drengjaskóla í Brisbane, Mason Black. Í kjölfar ræðunnar var drengjunum gert að biðjast afsökunar vegna eigin misgjörða og karlkynsins í garð kvenna. Einum þeirra sagðist svo frá, að þeim hefði verið gert að snúa sér að næstu stúlku og biðjast afsökunar.

Skólastýran, Jane Boyle, sagði m.a.: „Skólar hafa ábyrgðarmiklu hlutverki að gegna við að auka öryggi og virðingu í garð allra nemenda. Umræðan í skólum um virðingu gagnvart stúlkum og konum er lykilþáttur þessarar viðleitni.“

Samkvæmt skólastýrunni: „Það var hluti umræðunnar að biðja drengi að rísa á fætur og biðja þannig táknrænt um afsökun á hátterni kyns þeirra, sem hefur verið meiðandi eða móðgandi gagnvart stúlkum og konum.“ Tilburðir yfirvalda taka ekki síður til barnaverndar og félagsmála yfirleitt. Í skólum ríkisins er slík fræðsla felld inn í námsskrá undir heitinu, „Gætum öryggis“ (Keeping Safe).

Christopher Vogel, kennari að mennt, skrifaði mastersritgerð um efnið. „[M]astersritgerð hans sýnir fram á, að námsskráin í ríkisskólunum sé kerfisbundið samin til að kenna börnum, að karlar sé ofbeldismenn og konur saklaus fórnarlömb þeirra. … Þetta er eitt dæmi um það kverkatak, sem kvenfrelsunarhugmyndafræðingar (feminist ideology) hafa á stofnum okkar, að skólum meðtöldum.“ (Bettina Arndt)

Christopher segir m.a., þar sem fjallað er um sex hundruð síðna vinnuhefti fyrir kennara: „[Þ]ar eru tilgreind rúmlega áttatíu dæmi, er lúta að [hátterni] karla gagnvart konum. Þau taka til misnotkunar barna, nauðgunar á börnum, kynofbeldis, ofbeldis almennt, eineltis, … í öllum fimm vinnuheftunum er getið um eitt tilvik kvenýgi gagnvart karli, nefnt [í framhjáhlaupi í kafla um] einelti drengja í garð annarra drengja …“

Hann segir enn fremur: „Okkur hefur öllum verið tjáð, að kvenfrelsun (feminism) snúist um jafnrétti, en þegar ofbeldi í nánum samböndum er skoðað ofan í kjölinn, er enga umhyggju fyrir karlfórnarlömbum að finna. Því mætti færa rök að því, að inntak kvenfrelsunar sé að leggja konum lið. Þó er það svo, að heimilisofbeldi er algengast í samböndum samkynhneigðra kvenna.“

Eins og tæpt er á hér að framan er ofangreind jafnréttishyggja einnig á dagskrá alríkisvaldsins í Ástralíu. Ein áróðursdeilda þess „Okkar vakt“ (Our Watch), hefur útbúið kynningar- og kennsluefni fyrir kennara. Í einu þeirra þrumar karlmaður djúpri röddu undir angurværri tónlist: „Þetta er sagan um það, hvernig ójafnrétti kynjanna stuðlar að morði á um það bil einni konu vikulega í Ástralíu.“ Og áfram heldur röddin: „Jafnvel þótt báðir foreldrar hans vinni úti, er móðirin á bólakafi í heimilisstörfum um helgar, meðan pabbi hans horfir á íþróttir. Ef piltur kveinkar sér undan einelti í skóla, segir faðirinn „hættu þessum stelpulátum“ og kýldu kauða. Í slíkum heimi er vanvirðing og andúð afsökuð - og ofbeldi gegn konum miklu líklegra [en annars væri].“

Og sögumaður alríkisstjórnarinnar heldur áfram sögu sinni: „Hún er háð honum um alla hluti. Því segir hún engum frá því, þegar hann byrjar að berja hana. Hún lætur þetta í þagnaragildi gagnvart fjölskyldu og vinum. Hún einangrast stöðugt. Hún á engan að, nema hann. Þar af leiðandi lætur hún sér ofbeldið lynda. Sagan endar einhvern veginn. Þessa sögu á hún sameiginlega með einni af fjórum konum í Ástralíu, sem reynt hafa líkamlegt eða kynferðislegt ofbeldi frá nú- eða fyrrverandi lífsförunauti.“

Hér er krækja á skynsamlega umræðu um málið: https://www.youtube.com/watch?v=bGWrvuHaT6c