Kynungabók Katrínar. Kvenfrelsunarbiblía handa börnum

Katrín Jakobsdóttir var mennta- og menningarmálaráðherra í stjórn Jóhönnu Sigurðardóttur árin 2009 til 2013. Hún beitti sér fyrir samningu „Kynungabókar: Upplýsingarits fyrir ungt fólk um jafnrétti kynja,“ sem kom út árið 2010.

Ritstjórar verksins eru: Berglind Rós Magnúsdóttir, uppeldisfræðingur; Guðrún Margrét Guðmundsdóttir, mannfræðingur; Jóna Pálsdóttir, menntunarfræðingur; Kristín Ástgeirsdóttir, sagnfræðingur, og Kristín Jóndóttir, sagnfræðingur. Allar eru þær ástríðuþrungnir kvenfrelsarar, kennarar og fyrirmyndir hinna ungu og miðaldra meyja, sem um þessar mundir gera kvenfrelsunargarðinn frægan eins og t.d. félagsskapurinn, „Öfgar.“

Markmið:

„Veita raunsæja mynd af stöðu kynjanna í samfélaginu. Sýna fram á að jafnréttismál varða bæði kynin. Vekja ungt fólk til umhugsunar um áhrif kynferðis á líf þess. Fjalla um mismunandi mótun kynjanna út frá menningu, umhverfi og tíma. Vekja ungt fólk til meðvitundar um réttindi sín.“

Formáli Katrínar:

„Í ár eru liðin 95 ár síðan konur öðluðust kosningarétt og kjörgengi á við karla …“ (Katrín hikar ekki við að hagræða staðreyndum. Árið 1915 öðlaðist nefnilega einnig lunginn úr íslenska karlastofninum kosningarétt.)

Katrín vísar til orða John Stuart Mill (1806-1873), sem margt sagði skynsamlegt, en viðurkenndi, að þegar talið bærist að kvenfrelsun, ætti hann í stökustu vandræðum með að greina eigin hugsanir frá hugsunum ástkonunnar, Harriet Taylor Mill (1807-1858).

„Á 19. öld benti enski heimspekingurinn John Stuart Mill á að: „Tilfinningar vorar til hinnar misjöfnu stöðu karla og kvenna [eru] … rótgrónari en allar aðrar tilfinningar sem geyma og vernda venjur fortíðarinnar. Það er því eigi að furða þótt þær séu öflugastar af öllum og hafi varist best gegn andlegum byltingum sem orðið hafa í mannfélaginu á seinni tímum“.

Þessi orð Mills eiga enn við. Kynungabók er mikilvægt framlag til að efla andlega byltingu gegn rótgrónum tilfinningum fortíðar.“

Hugmyndafræðin:

„Smám saman hefur dregið úr því kynjamisrétti sem viðgengist hafði í aldanna rás. … Talið er að rekja megi núverandi kynjamisrétti til þeirra tíma er eingöngu karlar úr valdastétt höfðu tækifæri til að móta samfélagið en það gerðu þeir út frá hagsmunum sínum. Gildismat þeirra varð undirliggjandi í trúarbrögðum, lögum, reglum, hefðum og siðum, eða í samfélaginu öllu. …

„Hugmyndir um að kynin séu ólík að eðlisfari eru algengar. Þær geta verið varhugaverðar, … Segja má að margs konar orsakir liggi að baki kynjamisrétti en ljóst er að rótgrónar hugmyndir um karlmennsku og kvenleika sem eru innbyggðar í samfélagsgerð okkar eru helsti þröskuldurinn. Þau sem berjast gegn þessum viðtekna hugmyndaheimi og vilja auka fjölbreytni og athafnarými fyrir hvort kyn skilgreina sig gjarnan sem femínista. … Femínisti er kona eða karl sem veit að jafnrétti kynjanna er ekki náð og vill gera eitthvað í því. …

Kynungabók byggir á femínískum hugmyndum og mótunarhyggju sem er andstæða eðlishyggju. Mótunarhyggja hafnar því að ólíkt eðli kynja sé ástæðan fyrir ólíkri hegðun, hlutverki og stöðu kynjanna. Hver einstaklingur fæðist með ólíka skapgerð en ekki er hægt að setja alla einstaklinga sem fæðast af sama kyni undir einn hatt hvað varðar eiginleika og skapgerð. Manneskjan mótast af þeim hugmyndum um karlmennsku og kvenleika sem eru við lýði hverju sinni. …“

Fjölskyldan:

„Frá og með 27. júní 2006 fengu samkynhneigð pör sama lagalega rétt og gagnkynhneigð pör um ættleiðingar og tæknifrjóvganir. …

27. júní 2010 gengu í gildi ný hjúskaparlög. Breytingin felur í sér frelsi einstaklinga til að velja sér maka af sama kyni. …

Skilnaðir og sambúðarslit eru algeng í nútímasamfélagi. Árið 2008 voru 1.309 skilnaðir á Íslandi en á árunum 2001-2005 var meðaltal hjúskaparslita og skilnaða að borði og sæng 1.247 á ári. Sú breyting hefur orðið undanfarin ár að margir foreldrar nýta sér þann möguleika sem var lögfestur 1992, að hafa sameiginlega forsjá barns eða barna þegar þau skilja. Árið 2008 völdu 81% foreldra sameiginlega forsjá. Þó svo að forsjáin sé sameiginleg þarf barnið að eiga lögheimili hjá öðru hvoru foreldranna og þannig eru tölur um einstætt foreldri fundnar út. …

Árið 2009 voru einstæðar mæður mun fleiri en einstæðir feður. Þær voru 11.402 eða 91% en einstæðir feður 1.090 eða 9%. …

Könnun sem gerð var meðal 12-16 ára nemenda vorið 2006 leiddi í ljós að 73% bjuggu hjá báðum foreldrum og 24% áttu tvö heimili. Þar af voru 8% sögðust búa reglulega á báðum stöðum og 4% sem sögðust búa jafnt til skiptis á tveimur heimilum, til dæmis aðra hverja viku á hvoru heimili.“

Skólaganga

„Stjórnvöld á Norðurlöndum voru fyrst til að koma á almennri fræðsluskyldu sem var skipulögð og greidd af hinu opinbera. [Líklega er átt við greiðslu skólagöngu.] Fræðsluskylda í þeim anda varð almenn árið 1907 á Íslandi. Fram að því þótti mörgum „óþarft af kvenfólki og meðalgáfuðum drengjum að læra skrift og reikning“. Bóklegt nám umfram það sem krafist var til fermingarfræðslu taldist óþarfi fyrir almúgadrengi og allar stúlkur en þrátt fyrir það var lestrarkunnátta orðin nokkuð almenn um aldamótin 1900 þótt fáir kynnu að skrifa.

… Fyrir tæpum100 árum fengu konur jafnan rétt og karlar til alls náms, styrkja og opinberra embætta. …

[S]kipting í karla- og kvennagreinar er athyglisverð og vekur upp margar spurningar um félagsmótun kynjanna. Sífellt fleiri konur hafa farið inn á svið karla. Það að sama gildir ekki um karla [hvað svið kvenna varðar]. Fræðimenn hafa leitað skýringa í virðingarmun milli hins kvenlæga og karllæga þar sem hið karllæga er skilgreint sem mikilvægara og verðmætara.“

Vinnumarkaður:

„Tekjur kvenna voru að meðaltali um 66% af tekjum karla árið 2008. Þessi tekjumunur útskýrist að nokkru leyti af því að konur vinna færri vinnustundir í launavinnu en karlar og hefðbundin kvennastörf eru metin til lægri launa en hefðbundin störf karla. …

Þegar talað er um leiðréttan mun er átt við þann mun á launum karla og kvenna sem ekki verður útskýrður með ólíkri menntun, aldri, starfsaldri, starfshlutfalli, starfsstétt, yfirvinnu og … mældist16,3% árið 2008. …

Einn af grundvallarþáttum í lýðræðislegu þjóðfélagi er sá að ákvarðanir, skipulag og lög byggi á og endurspegli jafnt reynslu og þekkingu kvenna og karla. Það eru sjálfsögð mannréttindi að þátttaka kvenna, á sviði stjórnmála og við stjórnun fyrirtækja, sem og annars staðar þar sem ráðum er ráðið, sé til jafns við karla.“

Fjölmiðlar:

„Í rannsókn sem gerð var árið 2005 var kynjahlutfallið í fréttum og í fréttatengdum þáttum Ríkissjónvarpsins og Stöðvar 2 tekið til skoðunar. Í ljós kom að konur birtust á skjánum í tæplega þriðjungi tilfella. Einnig kom í ljós munur á því hversu oft þær voru sýndar og hversu oft var rætt við þær. Þegar um var að ræða bein viðtöl voru konur eingöngu fimmtungur viðmælenda. Kastljósið skar sig þó úr með konur í meirihluta.“

Heilsufar: [B]ilið [á]milli lífaldurs kvenna og karla [hefur] minnkað. Á árunum 1971–1975 lifðu konur að meðaltali 5,9 árum lengur en karlar. Árið 2007 lifðu þær 3,5 árum lengur. Lífslíkur karla hafa aukist um 7,8 ár frá árinu 1971 en lífslíkur kvenna um 5,4 ár á sama tímabili. …

Ýmis skilaboð eru undirliggjandi í menningu karla sem hafa slæm áhrif á heilsu þeirra og skerðir lífslíkur. Meðal þeirra má nefna hugmyndir um dugnað og hreysti, svo og upphafningu á áhættuhegðun og í sumum tilfellum árásarhneigð. Sumir karlar stunda þannig vinnu að henni fylgir álagssjúkdómar og hætta á vinnuslysum. Algengara er að þeir eigi við áfengis- og fíkniefnavanda að etja en konur.

Einnig falla karlar oftar fyrir eigin hendi. Þessir neikvæðu þættir í tilveru karla eru stundum nefndir: gjald karlmennskunnar. Eitt helsta markmið jafnréttisbaráttu sem snýr að körlum er að draga úr þessum fórnarkostnaði. …

Þó að konur á Íslandi lifi að öllu jöfnu lengur en karlar eru vísbendingar um að heilsa þeirra sé að sumu leyti verri en karla. Konur fá frekar ýmsa sjálfsofnæmissjúkdóma, gigt og langvinna sjúkdóma svo sem beinþynningu. Þær nota heilbrigðisþjónustuna í meiri mæli en karlar, eru sendar í fleiri rannsóknir, fá oftar sjúkdómsgreiningu og fá oftar ávísun á lyf. Þessi staðreynd er stundum kölluð hin kynjabundna þversögn í heilsufari. Munurinn fer þó sífellt minnkandi með hækkandi aldri. …

Eftirsóknarvert markmið í uppeldi ungs fólks er að draga úr árásarhegðun sem er meiri hjá körlum en konum. Langflestir þeirra sem gerast sekir um minniháttar líkamsárás eru 20 til 24 ára. Þegar þessi hópur er skoðaður eftir kynjum koma fram ólíkar niðurstöður. Karlar eru í miklum meirihluta þeirra sem fremja þessi brot en þeir eru 90% brotamanna. …

Kynbundið ofbeldi

Hugtakið kynbundið ofbeldi er notað um ofbeldi sem karlar beita konur svo sem nauðganir, mansal, vændi, ofbeldi í nánum samböndum, kynferðisleg áreitni og klám. Ofbeldið miðar að því að lítillækka, hlutgera og/eða ráða yfir öðrum einstaklingi án tillits til vilja eða líðan [líðanar] þess sem fyrir því verður.

Áður en lengra er haldið skal tekið fram að fæstir karlar beita konur ofbeldi né telja það réttlætanlegt. Þótt konur séu í meirihluta þolenda og karlar mikill meirihluti gerenda eru til dæmi um að fólk af báðum kynjum verði fyrir kynbundnu ofbeldi.“ (Helstu heimildir: Kristín Ása Einarsdóttir, 2008; Kvennaathvarfið, 2004; Lög um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla ; Margrét Valdimarsdóttir, 2005; María H. Marinósdóttir og Viktoría Rut Smáradóttir, 2008; Stígamót, 2008; Þórdís Elva Þorvaldsdóttir, 2009.) …

Í klámi er kynlífi blandað saman við misnotkun og niðurlægingu á konum. …

Á Alþingi Íslendinga hafa verið tekin tvö mikilvæg skref til að sporna við þeirri auknu klámvæðingu sem orðið hefur í vestrænum samfélögum. [Alþingi er greinilega máttug stofnun.] Fyrsta skrefið var samþykkt laga um breytingu á almennum hegningarlögum nr.19/1940 þar sem kaup á vændi eru gerð refsiverð. Í lögunum segir að hver sem greiðir eða heitir greiðslu eða annars konar endurgjaldi fyrir vændi skal sæta sektum eða fangelsi allt að einu ári. Löggjöfin miðast við að sporna við sölu á kynlífi, enda sé óásættanlegt að líta á mannslíkamann sem söluvöru.

Ábyrgðin er talin hvíla á herðum kaupandans en ekki seljandans, þar sem aðstöðumunur þeirra sé ávallt mikill. Kaupandinn hefur val í krafti peninga en seljandi oft og tíðum ekki.

Næsta skref var samþykkt laga um breytingu á lögum nr. 85/2007 um veitingastaði, gististaði og skemmtanahald þar sem gert er ráð fyrir fortakslausu banni við því að bjóða upp á nektarsýningar eða að gera með öðrum hætti út á nekt starfsmanna eða annarra sem á staðnum eru. …

Árið 2008 leituðu 253 einstaklingar til Stígamóta í fyrsta sinn; en 108 einstaklingar leituðu þangað vegna nauðgunar og afleiðinga hennar. Ofbeldismennirnir í málunum voru karlar í nánast öllum tilfellum. Árið 2008 komu 285 einstaklingar í viðtal til Aflsins á Akureyri en þau eru systursamtök Stígamóta. …

Þótt algengara sé að karlar beiti slíku ofbeldi er ekki óþekkt að konur geri það. …

Á vef Kvennaathvarfsins eru upplýsingar um ofbeldi og spurningalisti til að meta ofbeldi.“

Staðreyndir um heimilisofbeldi:

„Skráðar komur í Kvennaathvarfið voru 549 árið 2008. Af þeim komu 419 í viðtöl en 130 konur komu í dvöl og höfðu þær 77 börn með sér. Fimmtungur kvennanna kærði ofbeldið til lögreglunnar. Verkefnið Karlar til ábyrgðar miðar að því að hjálpa mönnum, sem beitt hafa ástvini sína ofbeldi, að læra aðferðir til að hemja ofbeldishneigð sína.“

Ritdómur:

Kynungabók er raunalegt rit, höfundum sínum til vansa. Þrátt fyrir, að miðlað sé óbrenglað nokkrum staðreyndum, getur ritið með engu móti talist fræðilegt og yfirvegað fræðslurit um jafnrétti. Stundum er það villandi og stundum blasir við æpandi þekkingarleysi og fræðileg einfeldni eins og t.d. í umfjöllun um ofbeldi.

Kynungabók er að meginstofni til umfjöllun um þjáningarsögu kvenna frá hugmyndafræðilegum sjónarhóli kvenfrelsunar, áróðursrit til heilaþvotta á börnum. Þrátt fyrir margan ljóðinn, má þó segja höfundum til lofs, að tilvist karl- og kvenkyns sé ekki dregin í efa. En það hefur breyst í vitund Katrínar og sálufélaga hennar, sbr. „Lög um kynrænt sjálfræði.“ Síðan Kynungabók kom út hefur Alþingi Íslendinga leitt í lög, að konur séu fórnarlömb karla.

Ofbeldiseftirlitsstofnun ríkisins. Sósíalistaflokkurinn

Í eyrum mér hljóma stöðugt hugmyndir og gylliboð af öllu tagi frá löndum mínum, sem á nýju Alþingi vilja hafa vit fyrir mér og fullnægja þörfum mínum. Þökk sé þeim og skattgreiðendum, sem kosta þessa gylliboðasýningu. En þrátt fyrir, að Sjálfstæðisflokkurinn strengi þess nú heit að efna kosningaloforð frá síðustu gylliboðaherferð, þ.e. að láta af skerðingu ellilífeyris, vekur hugmynd Sósíalistaflokksins um Ofbeldiseftirlit ríkisins mestan áhuga minn. Ætli það eigi að tillíkjast hinu andvana „Bifreiðaeftirliti ríkisins“? Allavega bliknar Draumaland Samfylkingarinnar og Tækifærisland Sjálfstæðisflokksins í samanburði. En speki Miðflokksins; „ostur er alltaf ostur,“ heldur mér þó í jarðsambandi. (Varla nota flokkarnir sömu auglýsingastofuna?)

Að þessu sögðu skulum við skoða, hvað hugmyndafræðingar Sósíalistaflokksins, sóssasysturnar, María og Margrét (MogM) Pétursdætur, segja: „Sú alvarlega staða sem nú er uppi og hefur verið til langs tíma í ofbeldismálum kallar á … að setja á laggirnar stofnun með eftirlits og rannsóknarheimildum sem festar verði í lög svo fljótt sem verða má.“

Stofnunin skal „vinna að fræðslu og inngripum þar sem þörf er á í opinberum stofnunum og með því uppræta kerfisbundið og tilfallandi ofbeldi þar sem það viðgengst, vegna valdamismunar af einhverju tagi. … [Og] [u]ppræta þarf úr sér gengin og stór varasöm vinnubrögð eins og að nota foreldrafirringarheilkenni eða PAS í meðferð fjölskylduréttar mála.“ Þessi orð leika líka á tungu forsvarsfreyja félagsskaparins, „Lífs án ofbeldis.“ (Þetta merkir í raun, að líta eigi fram hjá því ofbeldi foreldris (oftast mæðra) að meina barni samvistir við hitt foreldrið, en það er gamalkunnugt fyrirbæri.)

Hætti menn að taka tillit til foreldrafirringar verður kátt í höllinni: „Þannig verði heilbrigðum samskiptum haldið á lofti í samfélaginu og fræðsla aðlöguð mismunandi stofnunum svo sem leikskólum, skólum, hjúkrunarstofnunum og skrifstofum, en fræðsla um ofbeldi og kynjafræði ekki bundin við ákveðin skólastig eingöngu.

Á sama hátt og fólk er krafið um að hafa lokið námskeiði í skyndihjálp áður en það gegnir ákveðnum störfum skulu allir yfirmenn opinberra stofnana hafa lokið námskeiði um ofbeldi og kynjafræði.“ Nú slær Sósíalistaflokkurinn vopnin úr höndum VG og „svolitlu frenjunnar,“ Katrínar, kvenfrelsara. Það er greinilega hlaupin hressileg samkeppni í þá iðju að frelsa konur.

Ofbeldiseftirlitsstofnun ríkisins á líka „[a]ð koma á laggirnar stoðdeild skipaða sjálfstæðu lögreglu- og ákæruvaldi, sem fylgir þolendum ofbeldis í gegnum réttarkerfið og sérhæfi sig í rannsókn og málsmeðferð kynbundinna ofbeldismála.“

Sömuleiðis „[e]f brotaþoli kærir þá sjái ofbeldiseftirlitið um að styðja við brotaþola í gegnum allan málarekstur og tryggði að brotaþoli fengi viðurkenningu og hlustun og að velferð og sanngirni yrði í gegnum allt ferlið. Brotaþoli fengi auk þess sálfræðiþjónustu, áfallahjálp og slíkan stuðning hvort sem hann ákveður að kæra eða ekki. Þá fengi hann aðstoð við að sækja miskabætur með minni kröfu um sönnunarbyrði.“

Hér eru lögð drög að nýju skrifræðisbákni. En hverjir eru þessir hugumstóru hugmyndafræðingar Sósíalistaflokksins. Gluggum í kynningar hans á MogM:

Margrét Pétursdóttir, frambjóðandi í Norðausturkjördæmi, önnur á lista, er kynnt í stuttu máli: Hún er „utanskólamenntuð verkakona sem hefur unnið með börnum og gamalmennum og aldurshópum þar á milli. Margrét hefur unnið margvísleg sjálfboðaliðastörf og verið með fólki á verstu og bestu stundum lífsins og samsamað sig með flestum þeirra.

Hún er róttækur aktivisti í umhverfismálum og félagi í náttúruverndarsamtökum og hefur starfað með þeim í aktivisma. Margrét er sósíalískur femínisti og vakti athygli á Borgarafundi í Háskólabíó og þegar hún klæddi styttuna af Jóni Sigurðssyni í bleik peysuföt til að beina spjótum að Neyðarstjórn kvenna sem starfaði í hruninu. Margrét aðhyllist húmanisma og vill að mannréttindastofnun verði sett á laggirnar sem fyrst af ríkisvaldinu.“ Margrét er greinilega mikill stofnanabaráttumaður; þ.e. vill setja á laggirnar bæði Mannréttindastofnun Íslands og Ofbeldisstofnun Íslands. Vonandi verður hún fljótlega fyrir þeirri hugljómun að stofna „Afeitrunarstöð ríkisins fyrir karlmenn,“ en vísir að henni er þegar til.

Nafna hennar í fyrsta sæti í Kraganum, er aftur á móti kynnt í löngu máli: „[M]yndlistamaður, öryrki og aðgerðarsinni, sem hefur starfað innan Sósíalistaflokksins síðustu fjögur árin sem formaður Málefnastjórnar. Auk listtengdra starfa hafði María umsjón með þáttunum Öryrkjaráðinu á Samstöðinni á síðasta ári en hún starfar einnig að málefnastarfi hjá ÖBÍ [Öryrkjabandalagi Íslands] þar sem hún er aðalfulltrúi MS félagsins innan bandalagsins. …

Erindi Sósíalista til fólks í Kraganum er það sama og til allra landsmanna. Við viljum draga völdin til fólksins þar sem þau eiga heima og það mun leiða til aukins jöfnuðar og réttlætis. Við viljum tryggja öllum réttinn til mannsæmandi lífs, öruggs húsnæðis og losa fólk undan nagandi afkomukvíða. Við viljum að allir sjáist og heyrist.”

María á sér langa áfallasögu og glímir við skæðan sjúkdóm. Ágrip frásagnar hennar:

„[Y]fir minni kynslóð vofði skuggi yfir, kalda stríðið og kjarnorkuváin. Móðursystir mín kynnti mig fyrir þeim Marx og Lenín þegar ég var krakki, en ég var þá strax mjög meðvituð um að ég væri vinstrisinnuð. …

Mér finnst stundum í minningunni eins og ég hafi orðið fyrir loftsteini þegar ég varð unglingur en það var auðvitað ekki svo. Ég varð fyrir grófu kynferðisofbeldi sem hafði gríðarleg áhrif á mig og fjölskylduna. …

Ég breyttist í vandræðaungling á einni nóttu. Ég var þessi krakki sem lögreglan auglýsti eftir og leitaði að um nætur. … Ég var rekin úr skólanum þegar ég var í 8. bekk fyrir að rífa kjaft og vilja ekki læra. …

Börnin mín, sem eru fimmtán ára og þrítugt í dag, eru bæði transfólk en auk þeirra á ég 36 ára stjúpdóttur og tvö barnabörn. … Húsið hefur hýst okkur [hana og seinni lífsförunaut], hánið okkar og dóttur fram eftir aldri, … [É]g er mjög fegin að hafa alið börnin mín upp í snertingu við Hinsegin samfélagið því það hefur eflaust gefið þeim styrk og öryggi til að vera þau sjálf.“

Snemma beygðist krókurinn: „Þær systur María og Kristín voru mjög samrýmdar og fylgdu móður sinni á fundi og á kosningaskrifstofu Kvennalistans í Kópavogi. Þar upplifðu þær hvernig kvennabaráttan náði flugi og nýtt stjórnmálaafl varð til.“

Nú lyftir María kvenfrelsuninni á æðra flug í Sósíalistaflokknum.

https://sosialistaflokkurinn.is/2021/08/31/ef-ksi-hefdi-haft-adgang-ad-ofbeldiseftirlitinu/?fbclid=IwAR22FxglEKc01p03yIgZr_nSnDaA2cFkzdGJK3xPLhrTVUFwpcETROxOj8g