Kvenfrelsun og vísindagerræði

Karlar sneiða hjá námi í háskólum og hverfa hópum saman úr námi í framhaldsskóla. Þróunin er uggvænleg. Nú er svo komið, að konur eru í miklum meirihluta meðal háskólanema. Þær útskrifast fleiri á flestum sviðum, en nær eingöngu í hugvísindum, samfélagsvísindum og heilbrigðisvísindum. Ýmis konar kvenna- og (kven)kynfræði eru vinsælar undirgreinar. Um sjötíu af hundraði háskólanema eru konur víðast hvar á Vesturlöndum.

Kvenfrelsarar ráða víða lögum og lofum í æðri menntastofnunum. Ofbeldi – meira að segja líflátshótanir - í garð þeirra, sem neita að meðtaka rétttrúnaðarboðskap kvenfrelsaranna eða komast að óhentugum niðurstöðum fyrir frelsunartilburði þeirra, er áberandi. Vísindum og fræðum stafar ógn af kvenfrelsunaryfirgangi, bæði hvað stjórnun háskóla og iðkun varðar. Sama ógn snýr að sjáfum kjarna vísindalegrar hugsunar, m.a.; almennri og fræðilegri siðvendni; frjálsri og fordómalausri hugsun; umburðarlyndi og hlutlægni; frelsi til gagnrýni; vandvirkni og faglegri skynsemi við val viðfangsefna; faglegri og óhlutdrægri aðferðarýni, hagsmunarýni; skilmerkilegri og gagnrýninni framsetningu (þar með talin hugtakanotkun); faglegri varkárni við alhæfingar.

En kvenfrelsararnir telja slíkt til karlvísinda. Þau skulu dauð og ómerk. Indversku fræðimennirnir, Gita Cahda og Asha Achuthan, útskýra: „Rannsóknir í kvenfrelsunarfræðum urðu ... til við vísindalega gagnrýni, sem ættuð er úr heimspeki, sagnfræði og félagsfræði, með tilliti til valds drottnunar og viðmiðunarforræðis, sem fyrirkomulag þekkingaröflunar.“ ... Þessum fræðum er beitt „við það að brjóta vísindin til mergjar frá sjónarhóli lífs kvenna og jaðarstöðu þeirra í því skyni að birta „öðruvísi mynd“ þeirri, sem „gengið er út frá“ sem vísindum. Þar þarf að gefa kyni sérstakan gaum. Við tökum til greina, að kyn sé þáttur (category) stjórnmálalegrar greiningar og [sjáum í hendi okkar] að það þurfi frekari greiningar við. Það felur í sér viðameiri aðgerð, heldur en að frelsa „konur“ frá kynferðislegri tvískautun.“ ... Einnig koma í brennidepil „viðhorf til þekkingar og tilvist og eðli aðferðarinnar og meginefnis kenningar þeirra [vísindanna].“

Í bók sinni „Eyðingu einkvænis. Þætti stjórnmála í vísindum og hugsanleikum líffræðinnar“ (Undoing Monogamy: The Politics of Science and the Possibility of Biology), áréttar Angela Willey einnig, að vísindi og stjórnmál séu samofin: „Það er staðhæfing mín, að [vísindalegum] upplýsingum verði ekki beitt, nema afdráttarlaus sé gaumur gefinn að stjórnmálalegum þætti þeirra (politics of science).“

Muriel Lederman, segir niðurstöðu kvenfrelsunarrýninnar vera þessa: „Niðurstaðan er sú, að öll vísindi kunni að vera karllæg. Svo má vera, að leiðin til að öðlast kvenvísindi sé róttæk, [þ.e.] að láta vísindalegar athafnir víkja fyrir öðrum, sem ekki grundvallast á hinni vísindalegu aðferð. Að öðrum kosti mætti sætta sig við tilhliðranir nútíma vísinda, „kvengerð“ vísindi (skilgreind sem vísindi, þar sem framkvæmdin er öðruvísi, sem framin eru í þágu stjórnmálalegra markmiða kvenvísindamanna.“

Í inngangi að safnritinu, „Kenningar í kvennarannsóknum“ (Theories of Woman Studies), segja Glori Bowles og Renate Klein: „Sérhvert málefni er málefni kvennafræða.“ Marylyn Rands skrifar um málstofu sálfræðideildar Wheaton háskólans, að „hugmyndafræði skipti máli í sérhverri námsskrá – sannfæringar okkar um stjórnmál birtast bæði í efnissvali og umfjöllun.“

Sett hefur verið á laggirnar nám í kvenfrelsunarfræðum á grundvelli ofangreindrar opinberunnar. Florence Rosenfeld Howe (f. 1929) var meðal frumkvöðla að stofnun kvenfrelsunarfræða við æðri menntastofnanir í Bandaríkjum Norður-Ameríku (BNA). Í ritgerð sinni: „Kvenfrelsunarfræðimennsku: Umfangi byltingarinnar“ (Feminist Scholarship: The Extent of the Revolution), segir hún fullum fetum:. „Kvenfrelsun og kvennafræði ... eru samheiti fyrir mér.“ Í skýrslu hennar til Menntamálaráðuneytisins BNA ítrekar hún, að „nauðsyn beri til, að kennarar séu ekki einungis vel að sér á eigin fræðavettvangi, heldur einnig í kvenfrelsunarfræðum [kvenfrelsunargreiningu].“

Í riti sínu „Námsskrá kvennafræða“ (Women‘s Study Programs), leggur hún áherslu á hinn stjórnmálalega gjörning: „Í víðasta skilningi orðsins er kennsla stjórnmálalegur gjörningur. ... Í háskóla, sem þar sem leitað er að hinu sértæka (abstract) hugtaki, sannleika, ætti helst ekki að útloka nokkurn stjórnmálalegan gjörning, ef [slíkur gjörningur] kynni að varpa ljósi á endalegt takmark. Og því skal ekki vísa hjá garði skoðun á helmingi mannkyns – því, sem við köllum kvennafræði – án þess, að það hafi í för með sér augljósar afleiðingar fyrir leitina að sannleikanum.“ ... Það sé tími til kominn að „endurheimta týnda menningu og sögu kvenna.“

Frances Heidensohn segir megintilgang kvenfrelsunarfræðanna vera „vitundarvakningu námsmanna.“ Kvenfrelsunarfræðin skulu uppýsa karla sérstaklega um öll þau rangindi og tilfinningakúgun, sem konur hafa verið beittar.

Sheila Ruth segir í ritgerðinni, „Málefnum kvenfrelsunar“ (Issues in Feminism), um þessar kvenfrelsunardeildir háskólanna (e. women studies): „Kennarar eru sóttir til andmenningarsamtaka, vitundarvakningarhópa og kvenfrelsunarsamtaka, stjórnmálaflokka og jafnréttissamtaka. ... Þar er líklegt að rekast á [í sambandi við kennslu og námsmat] hópverkefni, viðurkenningu félagslegra umbyltingarstarfsemi eða lífsreynslu [sem ígildi námsmats], samninga um eigið námsmat, dagbækur og dagála, jafnvel hugleiðslu og helgiathafnir.“

Í bók sinni, „Sjö árum síðar“ (Seven Years Later) er stofunni, þar sem kennsla fer fram, lýst sem „vistarveru, þar sem hverjum og einum er frjálst að tjá sig um hvaðeina, sem honum dettur í hug, hvort heldur sem eru einkamál eða stjórnmál, ... hvort tveggja tilfinningalegs eðlis eða rökrænt, í eðli sínu frábrugðin langflestum öðrum kimum í háskóla ... sér í lagi vegna áherslu á einstaka sameiningu fræða og eigin reynslu þátttakanda.“ Sem dæmi um „óvenjuleg viðfangsefni“ eru „blæðingar, karlmennskudýrkun og nauðgun.“

Við háskólann í Indiana í Bandaríkjum Norður-Ameríku felur grundvallarnámskeið í kvennafræðum í sér „gagnrýna og greinandi ritgerð um efnið „ég sjálf sem kona“ eða „ég sjálfur sem karl.“ Námsmat er stigskipt. Þeir sem stefna að hæstu einkunn, A. er gefinn kostur á að skrifa stutta ritgerð, sem ber heitið. „Hvernig leið þér með það, hvernig þú varst frædd um tíðablæðingar, og hvernig ætlar þú að fræða dóttur þína um þær?“ Svo mætti einnig „gagnrýna hugmyndir [Shulamith] Firestone um kynþáttahatur.“ Þeir, sem ekki stefna að ágætiseinkunn er boðið annars konar námsmat: „Haltu dagbók í hálfan mánuð um daglega reynslu þína af því að vera kona eða karl.“ (Michael Levin)

Kennsluaðferðir geta verið ærið frumlegar. T.d. lifðu þig inn í hugarheim (hvíts) plantekrueiganda, sem barnað hefur negraambátt tíu sinnum eða þú skal bregða þér í gervi millistéttarkonu, sem sækir heim lágstéttarkonu. Báðar eru vansælar með stöðu kvenna.

„Þegar á hólminn er komið, leiðir þessi skilningur á kvennafræðum til fræðilegra meðferðarhópa, hlutverksleikja, stofnunar gremjuhópa um námsmat, og annars konar sjálfsleikstúlkanna.“ (Michael Levin)

Flestir kvenfrelsunarfræðinga eru hallir undir þá vísindasögu, að „í-raun-hafi-það-verið-eiginkona-Newtons-sem-uppgötvaði-þyngdarlögmálið.“ En það er skemmst frá því að segja, að undartekningarlítið komast kvenfrelsunarfræðimenn að því, að grundvallarkennisetning þeirra um kúgun karla sé sannleikanum samkvæm. Kúgunin felur í sér allra handa ofbeldi eins og rýra áhersla á reynslu kvenna og afrek í heimssögunni, útskúfun úr listum, vísindum og áhrifastöðum. En uppáhalds rannsóknarefni þeirra er nauðgun og önnur kynferðisleg áreitni. Niðurstöður þeirra rannsókna þekkja börn í forskóla.

Aðrar merkar niðurstöður kvenfrelsunarrannsókna eru m.a. þær; að konur geti framið glæpi, en þá sé það karlmönnum að kenna; að Jón Sigurðsson hafi verið samkynhneigður, að franski heimspekingurinn, Charles-Louis de Secondat, Baron de La Bréde et de Montesquieu (1689-1755), hafi verið „reðurdólgur“ (phallocentrist); að forngríski heimspekingurinn, Aristoteles, hafi verið kyndólgur, sem ekki kunni að telja; að sjálfmiðað sjónarhorn franska stærðfræðingsins, René Decartes (1596-1650) sé kvenlegt, en sjónarhorn enska náttúruheimspekingsins, Francis Bacon (1561-1626) hafi verið karllegt; að eiginlega sé kyn ekki til, að það sé í raun samningsatriði; að enginn eiginlegur munur sé milli kynjanna; að Jesús Kristur hafi verið blökkukona.

Eins og ýjað er að í upphafi greinarinnar ríkir ógnaröld í háskólum Vesturlanda. Í Bandaríkum Norður-Ameríku og Kanada t.d. hafa verið skipaðir alls konar fulltrúar og jafnvel dómstólar, sem hafa úrslitaákvörðunarvald um það, hvernig kennarar haga máli sínu, um kennsluhætti, námsefni og námsmat.

Ungverski sálfræðiprófessorinn og fyrrum forseti „Félags um vísindafrelsi og fræðimennsku“ (Society for academic freedom and scholarship) í Kanada, John J. Furedy (1940-2016), hefur varað við því gerræði, sem nú ríkir í háskólamenningu Vesturlanda. Hann bendir á að minnsta kosti fimm megindrætti, sem móta gerræðismenninguna eða „flauelsalræðið.“

1.Ótúlkanleg lögmál. (Hliðstæða gæti verið lögmálið um málfar, sem einungis svokallaðir jafnréttisfulltrúar skilja. Lögmálið er runnið undan rifjum þeirra á grundvelli huglægra þæginda eða fróunar. Það er túlkað að geðþótta í stað þess að setja fram hlutbundin skilmerki um frávik frá því.) 2.Tilvist gervisérfræðinga, sem hafa vald til að blanda sér í námsefni vísindagreina og starf deilda. 3.Skelfingarhrollur við þátttöku í gagnrýnum umræðum um grundvallatatriði. 4.Stöðubundið siðferði. (Hliðstæða gæti verið sú trú, að það sé í lagi að sníða ákveðnum hópi staðalímyndastakk – eins og til að mynda hvítum körlum af engilsaxneskum uppruna – en ekki körlum af öðrum uppruna, eða þeim, sem ekki eru bleikskinnar eða karlar. 5.Djöfulvæðing þeirra, sem öðruvísi hugsa.

John áréttar forn háskólaréttindi til vísindaiðkunar án afskipta: „Frjálsræði er réttur allra (fræðimanna og nemenda) í stofnunum æðri menntunar til ástundunar vísinda [og fræðimennsku]. Það sama á við um rétt til frammistöðumats (verðleiki) öndvert við mat samkvæmt skoðunum (þægindi). Menntun við kanadíska háskóla er á líðandi stundu öndverður [við vísindafrelsi]. Hún er flauelseinræði, sem svipar til einkenna gerræðisstjórnarfars, nema að því leyti, að refsingar eru mildari.“

Við æðri menntastofnanir ættu fræðimenn að halda í heiðri „því viðhorfi, að andstæðar hugmyndir vísindamanna séu snar þáttur í æðri menntun – og því skyldi hvetja til þess [að kynna slíkar hugmyndir].“

Eftirfarandi aðgreiningar eru skýrar í grundvallaratriðum (enda þótt stundum séu þær erfiðar viðgangs, þegar á hólminn er komið); aðgerðir og viðhorf; skoðanir og frammistaða; vísindafrelsi og vald; samhverf og ósamhverf valdatengsl; málefni og menn.“

Og John heldur áfram: „Svið eins og þroskasálfræði og skoðun einstaklingsmunar eru sérstaklega, en þó ekki eingöngu, varnarlítil gagnvart þeirri andþekkingarfræðilegu grundvallarreglu, að gildi skoðana skuli mæla á stiku huglægra þæginda, fremur en sannindamerkja og rökfærslu. „Harðari“ greinar eins og lífeðlisleg sálfræði og taugavísindi eru einnig í hættu.“

Skilningur kvenfrelsaranna á sjálfum sér og konum, er þeim líka fjötur um fót. Alvöru kvenvísindamenn vanda um fyrir þeim: „Framfarir í félagsvísindum eiga sér stað, þegar kenningar eru prófaðar og þeim breytt á grundvelli nýrra niðurstaðna (evidence). Í félagsvísindum er vísindalegri aðferð beitt á sviðum, þar sem fordómar kynnu að ríkja. Aflvaki félagsvísindamann er oft og tíðum hugmyndafræðilegt viðhorf til viðfangsefnisins. Það torveldar þeim að hugsa út fyrir viðurkennda kenningaafstöðu. Það er sérstaklega áberandi í rannsóknum á ofbeldi í nánum samböndum.“

„Áhrifamiklir fræðimenn hafa aðhyllst þá meginkreddu, að feðraveldi sé óhjákvæmilega aflvakinn í [parsamböndum]. Þetta hefur alið af sér mergjaða trú (core beliefs), sem varin er gegn rannsóknaniðurstöðum, sem henni mæla gegn.“

„Hin hugmyndafræðilega nálgun [viðhorf] til ofbeldis í parsamböndum hefur fengið sérstaklega áhrifamikinn hljómgrunn við mótun stefnu og starfs meðal vestrænna þjóða á okkar méli. Þetta á við um Sameinaða konungsveldið (Bretland), Bandaríki Norður-Ameríku og Kanada. [Nálgunin] hefur einnig yfirgnæft rannsóknir og starf á fleirþjóðlegum vettvangi.“ (Louise Dixon, Nicola Graham-Kevan, John Archer)

Caron Gentry og Laura Sjoberg taka undir þetta, segja, að nauðsyn beri til að endurskoða skilgreiningu ofbeldis og þátttöku kvenna í því: „Það er ekki vegna þess, að karlar og konur sýni frábrugðna ofbeldishegðun eða að ofbeldishvati kvenna sé öðruvísi. Heldur er skýringa að leita í nálgun fræðimanna ... til ofbeldis, í þeim skilningi, að karlar séu alfarið eða því sem næst ábyrgir fyrir ofbeldi. Þar af leiðandi hefur [skilningurinn] tekið mið af karllegum félagsgildum.“

Steven Goldberg, (f. 1941) benti þegar árið 1973 á kvenfrelsunarfræðafúskið:„Það er [vísinda]blekking, þegar kvenfrelsarar í nafni fræðilegra rannsókna, eru svo fúsir til að upphugsa staðreyndir, hafna þeim eða taka til sín, eftir því, hvernig [staðreyndirnar] höfða til tilfinninga þeirra.“ Það sama gerði þýsk-argentínski læknirinn og sálfræðingurinn, Esther Vilar: „[K]onur bera enga virðingu fyrir vísindalegum staðreyndum og sýna eingöngu áhuga því, sem kemur þeim að gagni hér og nú.“

Kvenfrelsarar hafa leitast við að glæða lífi augljósa fásinnu, bábiljur, trölla- og goðsögur, með fræðum og vísindum, sem iðulega hafa reynst villuljós. „Kvenfrelsarar hafa verið óvandaðir að virðingu sinni í því, er lýtur að staðreyndum,“ segja hagfræðingarnir, Diana Furchtgott Roth og Christine Elba, í bók sinni „Kvenfrelsunarkreppunni.“ (The Feminist Paradox.)

Kanadíski sálfræðingurinn, Steven Pinker, tekur í sama streng: „Kvenfrelsunarbarátta fyrir jafnrétti í stjórnmálalegu og félagslegu tilliti er mikilvæg, en kvenfrelsunarfræðaklíkur á háskólastigi, sem einbeita sér að furðukennisetningum, eru það ekki. ... [því] kynerfðakvenfrelsun steytir gegn vísindunum. ... [Kvenfrelsararnir] berjast með kjafti og klóm gegn rannsóknum á kynferði og mismuni kynjanna. ... [Það er] meginástæðan fyrir því, að heiftúðlega er spyrnt gegn beitingu vitneskju um þróun, erfðafræði og taugafræði, í umræðu um mannshugann.“

Shari L. Thurer rekst svo sannarlega rétt orð á munn, þegar hún segir: „Upplýsingar af vísindalegum toga eiga erfitt uppdráttar, þegar vinsælar goðsagnir eru annars vegar, sérstaklega þegar þær ganga í berhögg við hleypidóma, sem fólki er annt um.“

Kvenfrelsun og réttur feðra

(Birtist í Kvennablaðinu 12. júlí 2017)

Kvenfrelsun með ýmsum tilbrigðum hefur fylgt mér allt mitt líf, hálfsjötugur orðinn. Það skal ósagt látið, hvort kynmök barnafóstra á unglingsaldri við mig barnungan telst til kvenfrelsunar. En hvað sem því líður, kröfðust konur fyrir hálfri öld eða svo, frelsis til kynlífs að eigin geðþótta, frelsi til fóstureyðinga, frelsis frá hjónabandi og heimili, frelsi til launaðrar atvinnu og launajafnréttis, frelsis til sjálfsákvörðunar á öllum sviðum með sérstakri áherslu á yfirráð yfir líkama sínum. Vitaskuld eru slíkar kröfur sanngjarnar.

Ungir karlmenn fylktu liði undir merki jafnréttis kynjanna og frelsis. Við trúðum því, að jafnrétti fæli í sér sömu tækifæri beggja kynja til alls þess er lífið hefði uppá að bjóða, m.a. uppeldis barna okkar. Fyrir hartnær hálfri öld síðan hafði ég (og hef reyndar enn) hugann við faðerni og föðurhlutverk. Þá kraumaði nefnilega hugur og hjarta vegna þess óréttlætis að mega ekki ganga dóttur minni í föðurstað, jafnvel þótt réttarsátt hefði náðst í faðernismáli, sem ég höfðaði í örvæntingu gegn barnsmóður minni. Sem faðir var ég réttlaus og meðhöndlaður eins og hver annar flækingshundur. Dóttir mín var síðar ættleidd að kröfu móðurinnar, að mér forspurðum og með vitorði Dómsmálaráðuneytis. Það var reyndar lögbrot. Nokkrir vina minna og vinnufélaga höfðu orðið fyrir þeirri reynslu að vera kennt barn, sem þeir ekki höfðu getið. En engum vörnum var við komið. Kenndi kona karli barn, var hinn opinberi rukkari á næsta leyti og varð naumast umflúinn.

Í þessu ljósi m.a. virtust kröfur feðra því sanngjarnar: Réttur til véfengingar á faðerni, viðurkenning kröfu um fóstureyðingu, jafn réttur til fæðingarorlofs og jafn réttur til forsjár og umgengni við börn við skilnað. Baráttan hefur verið hörð og henni er hvergi nærri lokið. Það kom okkur bláeygum mömmu- og ömmustrákum verulega á óvart, að helstu andstæðingar okkar voru ýmsir hópar kvenréttindasinna og kvenfrelsara. Við héldum satt best að segja, að við værum samherjar í jafnræðis- og mannréttindabaráttu, kusum meira að segja Kvennalistann sáluga og komum Vigdísi, þeim réttsýna sómamanni, til Bessastaða.

En annað hefur eftirminnilega komið á daginn, t.d. í umræðu um sameiginlega forsjá:

„Ekki er sjálfgefið að mæður afsali sér þeim völdum og þeirri ábyrgð sem þær hafa inni á heimilunum. Við skilnað og samvistarslit halda konur fast í börnin og alla ábyrgðina.“ (Katrín Theodórsdóttir)

„Mikilvægt er fyrir konur að þær hugsi málið vel þegar ákvörðun er tekin um sameiginlega forsjá. Eru þær tilbúnar til að eiga svo mikið samneyti við sinn fyrrverandi eins og sameiginleg forsjá krefst? Eru þær tilbúnar að geta ekki flutt, t.d. í annað byggðarlag, eða farið í nám til útlanda án þess að hann veiti samþykki sitt? Gera þær sér grein fyrir því að þá er ekkert sem bannar honum að flytja burtu? Var ofbeldi í sambandinu fyrir skilnað? Ef svo er þá er sameiginleg forsjá í mögum tilfellum framlenging á ofbeldinu.“ (Brynhildur G. Flóvenz)

Í umræðum á Alþingi taldi talsmaður Kvennalistans frumvarpið varhugavert. Kristín Einarsdóttir „taldi […] frumvarpið vera misskilda jafnréttisbaráttu. Ábyrgð á barni væri ætíð hjá móður þess.“ Annar talsmaður kvennalista, Kristín Halldórsdóttir reit: „Staðreyndin er auðvitað sú, að hefðin er rík fyrir rétti og skyldum móður, og það þarf býsna mikið til þess að faðir fái forræðið, …“ .

Talsmaður Kvennaathvarfs er við kunnuglegt heygarðshorn í umsögn um síðustu viðbætur við barnalög: „Kynbundið ofbeldi [les: ofbeldi karla gegn konum] er versta birtingamynd kynjamisréttis og valdbeitingar karla yfir konum. Þau lönd sem reynt hafa sameiginlega forsjá sem meginreglu í einhvern tíma hafa nú vaknað upp við vondan draum þar sem ekkert tillit var tekið til kynbundins ofbeldis í lögunum og öryggi kvenna og barna því ógnað. Þannig hefur sameiginlega forsjáin gefið ofbeldismönnum enn eitt tæki í hendurnar til að stjórna lífi kvenna og barna, en yfirleitt eru þau stjórntæki sem tiltæk eru, notuð til að halda valdayfirráðum. Kynbundið ofbeldi er svo umfangsmikið vandamál að fullkomlega óábyrgt er að líta fram hjá því við lagasetningu eins og varðandi sameiginlega forsjá.“

Þrátt fyrir athugasemdir Kvennaathvarfs var sameiginleg forsjá lögfest. Engu að síður búa langflest barna hjá móður sinni eftir skilnað. Hvernig má það vera? Hví gera feður ekki kröfu um sambúð við börn sín í ríkara mæli? Umgengisréttur er einnig lögfestur. Því miður er það ekki óalgengt, að deilur foreldra leiði til umgengistálmunar. Venjulega er um móður að ræða (u.þ.b. 85 af hundraði tilvika). Lögum er sjaldnast unnt að koma yfir lögbrjótinn, þar eð úrræði (að undanteknum máttlitlum dagsektum) vantar í lögin.

Nú hefur hópur skynsamra Alþingismanna lagt fyrir Alþingi breytingu á lögum þess efnis að refsa megi fyrir slíka háttsemi. En málið stendur í Alþingismönnum, körlum bæði og konum. Móðurhyggjan er máttug. Það kemur ekki á óvart, að kvenfrelsarar andæfi. Einn flutningsmanna, Brynjar Níelsson, segir: „En þeir sem kenna sig við femínisma [kvenfrelsun] og jafnrétti og baráttu gegn hvers konar ofbeldi hafa hingað til ekki haft nokkurn áhuga á þessu málefni. Þeir hafa eytt mesta púðrinu í að fjargviðrast yfir því að konur séu ekki jafnmargar og einhverjir karlar í dagskrárgerð á frjálsum útvarpsstöðvum. Þetta er ekki bara jafnréttismál heldur fyrst og fremst ofbeldismál og það í alvarlegri kantinum.“

Örvæntingarfullur faðir, sem hefur verið meinað að umgangast dóttur sína árum saman, tekur í sama streng: „Þeim sem að mæla tálmunarofbeldi bót hefur fækkað jafnt og þétt. Í gegnum tíðina hefur stuðningur við tálmunarofbeldi þó verið öflugastur frá einstaklingum sem kenna sig við femínisma.“ (Friðgeir Sveinsson) Halla Gunnarsdóttir, segir fyrrnefnt frumvarp dapurlegt: „Mikið ofsalega er þetta dapurlegt frumvarp, hvernig í fjáranum á það að vera barni fyrir bestu að setja annað foreldri þess í fangelsi.“ Kýrskýr er hún.

Rangfeðrun er annað óréttlætismál. Áður fyrr var faðir barns sá, er með móðurinni bjó, eða sá, sem hún kenndi barnið. Þessi regla virðist enn eiga töluverðan hljómgrunn. Neiti móðir rannsókn á faðerni, þarf úrskurð dómstóls til. Kenni kona karli barn, hefur hún ein vald til að sækja um fóstureyðingu. Faðirinn er algerlega réttlaus. Það sama gildir í tilvikum, þegar móðir heldur þungun sinni leyndri fyrir föður.

Réttsýnt fólk hlýtur að taka undir þá sjálfsögðu kröfu, að þau lög verði samin, sem legðu grunn að réttlæti til handa feðrum og börnum í þessu efnum.

Kvenfrelsun og lögbundin kvenhollusta

(Birtist í Vísi 2. mars 2020)

Rituð löggjöf á langa sögu að baki og sprettur úr gildandi siðum og viðmiðum hinna ýmsu ættflokka og þjóða. Meginsiðboðið um samskipti kynjanna hefur frá alda öðli verið, að karlar skyldu hlífa konum, framfleyta þeim, vernda og virða. Mátti þá einu gilda, hvort samfélagið væri flokkað sem móðurveldis- eða föðurveldissamfélag eða blendingsafbrigði – í mannfræðilegum skilningi hugtakanna.

Í fornum lögum Egypta t.d. voru kynin jafnrétthá fyrir lögum. Þetta átti m.a. við um þátttöku í opinberu lífi, stjórnmálum, um eignarrétt og réttinn til hjónaskilnaðar. Bæri svo við, að karl væri illskeyttur og léti handalögmál gilda, mátti sekta hann eða húðstrýkja. (Húðstrýking er reyndar algeng refsing karla í sögunni, en fátíð, þegar konur eiga í hlut.) Stúlkur erfðu mæður sínar.

Hittaþjóðin er einnig áhugaverð í þessu sambandi. Hittar voru forn menningarþjóð, sem bjó að mestu leyti á því landsvæði, sem nú er Tyrkland (Anatolía) á fjórtándu öld f. Kr. Réttur karla og kvenna var áþekkur með tilliti til þátttöku í samfélaginu, þ.m.t. réttur til eigna og athafna. Kynferðislegt frjálsræði var óátalið hjá báðum kynjum. Aftur á móti mátti taka af lífi gifta konu fyrir framhjáhald. Það átti ekki við um gifta karla. Konur nutu sérstakrar virðingar sem mæður og uppalendur. Karli var refsað fyrir nauðgun, sem einungis gat átt sér stað utan helgi heimilisins.

Lög Hammurabis (1810? – 1750) í hinni fornu Babýlon taka m.a. til ofbeldis kynjanna. Hammurabi var harður í horn að taka. Dauðarefsing lá við framhjáhaldi bæði karla og kvenna. Hins vegar var það i valdi karls að náða kerlu sína. Það var reyndar auðvelt konu að sleppa við ákæru, væri hún ekki beinlínis staðin að verki. Hún sór eið um sakleysi sitt. Neyddi brúðgumi brúði sína til samræðis, byggi hún enn í heimahúsum, var hann gerður höfðinu styttri. Faðir, sem drýgði slíka ódáð gagnvart dóttur, skyldi útlægur gerr.

Í Gyðingalandi hinu forna voru á þriðju öld f.Kr. samin lög þjóðar Gyðinga eða Hebrea, sem skráð eru í trúarritunum, „Thorah,“ „Talmud“ og „Maimonides.“ Það er m.a. kveðið á um bann við lauslæti í kynlífi. Morði voru einnig bönnuð. Ábyrgð og réttur karla og kvenna var svipaður. Þó virðist heldur hafa hallað á karla. Þegar fangaskipti fóru fram, skyldu konur mæta forgangi. Konur höfðu jafnan rétt á við karla í öllu, er laut að eignarrétti. En á sonum hvíldi sú kvöð að sjá móður og systrum farborða, þegar svo bar undir.

Í hinu forna ríki Spartverja nutu giftar konur frjálsræðis í kynlífi. Þeirra meginskylda var að geta af sér hraust afkvæmi. Þær fóru því að eins og rómverskar kynsystur þeirra af betri ættum, sem fundu sér ástmenn og sæðisgjafa meðal hraustustu skylmingaþrælanna í ríkinu. Þetta æxlunarmynstur kvenna er enn í fullu gildi. Eiginkarlar Spörtukvenna hvöttu þær jafnvel til dáða í þessu efni. Víða var það einnig skylda karla að giftast ekkju, framfleyta henni og börnum hennar. Eiginkarli bar reyndar skylda til að ganga í föðurstað sérhverju afkvæmi, sem eiginkona hans bar í heiminn. Karlinn gat enga rönd við reist. Reglan er ævaforn og gildir í raun enn í dag.

Í Rómarlýðveldinu voru réttindi karla og kvenna með svipuðu móti á síðari skeiðum þess. Karlar höfðu frelsi til athafa og þátttöku í samfélaginu eins og konur, m.a. við réttarhöld. Sumar kvenna urðu vellauðugar af eigin atvinnurekstri og arfi frá feðrum og eiginkörlum. Þær öðluðust með þessum hætti oft og tíðum áhrif á líf sonanna. Kynlíf utan hins frjálsa hjónabands var ólöglegt. Nauðgun var alvarlegt afbrot talið. Dauðarefsing lá við. Í drottnunartíð Konstantíns mikla (272-337) kváðu lög um, að sekt karla, sem drýgðu hór, skyldi þyngri sektinni, sem hórkerlingar fengu. Vær hórkarlinn hins vegar blankur, var hann limlestur. Konan slapp við slíka refsingu – nema hún væri nunna.

Eiginkarli var heimilt að ganga af eljara sínum dauðum, en eiginkonuna mátti hann ekki snerta. (Líklega hefðu þó fæstir þeirra barið sér á brjóst, þegar kerlur þeirra læddust á vit skylmingaþrælanna að kaupa sér drátt.) Í Aþenu til forna var ekki hikað við að dæma karla til dauða fyrir hjúskaparbrot. Eiginkonur voru þó ekki gerðar höfðinu styttri.

Í heimi Araba kvað Kóraninn á um jafnræði kynjanna í öllum veigamiklum atriðum. Lögð var áhersla á menntun kvenna. Þátttaka í samfélaginu var lofuð, m.a. í hernaði. Eiginkonur spámannsins, Múhammeðs, voru lifandi dæmi. Khadijah var viðskiptajöfur og Aisha herforingi og fræðimaður. (Annar fræðimaður úr röðum kvenna, Fatima bint Muhammad Al-Fihriya Al Quarashiya/Fatima al-Fihri (800? – 880?) stofnaði Háskólann í Al Qarawiyyin í Marokkó árið 859 fyrir föðurarfinn. Það var fyrsti háskólinn í veraldarsögunni.) Viðurlög við afbrotum voru að mestu viðlík. Bæði hjón gátu beðið um skilnað.

Óskráð lög og siðir nánast allra ættflokkasamfélaga hafa verið með svipuðu sniði. Konur virtu sjálfar sig sem mæður og húsfreyjur. En þær voru samt sem áður engir veifiskatar í hernaði og veiðum heldur. Siðir buðu, að þeirra skyldi hefnt. Sá heiður féll fyrst og fremst í skaut nákomnum körlum. Konur og karlar nutu áþekkra réttinda, ábyrgðar og frelsis á öllum sviðum.

Lýðræðisleg foringjaþing eða ráð túlkuðu lög og siði - og dæmdu. Þegar völd færðust á færri hendur þróuðust ráðin til fulltrúaþinga Þau voru mýmörg á síðmiðöldum (1250-1450), en voru næsta máttlítil, nema það enska, sem varð býsna öflug stofnun.

Eins og áður er bent á eru löggjafarsamkundur þekktar í árdaga germanskra þjóða og keltneskra, t.d norrænna manna, bæði sem ráðgefandi þing og löggjafarþing. Í lögum þessum lifir enn arfur germanskra þjóðflokka. T.d. í ákvæðum um vígsbætur eða vergjöld (þ.wargeld). Þau réðust af kyni eða stöðu hins vegna. Hinn germanski Alamanni þjóðflokkur mat t.d. gildi kvenna sinna tvöfalt gildi karla, en Saxar til helmings karla.

Samtímis tilburðum einstakra drottnara til að leggja undir sig ættflokka og ættbálka með vopnavaldi, beittu þeir sér fyrir samningu lagasafna. En eins og kunnugt er beita drottnarar bæði lögum og hugmyndafræði í kúgun sinni. Þekkt eru t.d. lög (salverskra) Franka (germansks ættflokks) frá miðöldum eða frá því snemma á sjöttu öld, Lex Salica (Salian law). Samantekt laganna var fyrir tilstuðlan Klovis fyrsta (466? – 511), sem stofnaði fyrsta ættarveldi Franka (Frakka). Hann lét kristnast fyrir atbeina Klóthildar, drottningar sinnar. Eingyðistrú var einmitt vel til þess fallin að styðja við einveldi.

Lögin Klóvis höfðu mótandi áhrif á löggjöf mið- og norður Evrópu. Þar er m.a. útlistun á sök og sekt. Samkvæmt þeim var karli t.d. refsað fyrir að snerta frjálsa konu með fingri. Hindraði karlmaður för konu eða sló, var sektin þrisvar sinnum hærri. Sekta mátti karlmann fyrir samræði í meinum við frjálsa stúlku, jafnvel þótt með samþykkti hennar væri. Vergjöld eða vígsbætur fyrir konu voru almennt margfalt hærri, heldur en fyrir karl í sömu stöðu. Andi og bókstafur þessara laga lifði góðu lífi á miðöldum. T.d. var karlmönnum, sem áreittu konur, bannað að taka þátt í burtreiðum.

Siðboðið um sérstaka kvenvernd eða kvenskjöld tók á sig forvitnilega mynd á siðmiðöldum eða þegar drottnarar Evrópu réðust til landvinninga í austurveg undir trúarlegu yfirskini. Í hernaðarhugmyndafræðina var öðrum þræði fléttað inn í hugmyndinni um Maríu guðsmóður, hina óspjölluðu mey, sem karlmenn skyldu lifa fyrir, deyja fyrir og hefna.

Kvendrottnarar beittu völdum sínum til mótunar ákveðinna siðaregla fyrir karla. M.a. var undirgefni af þeirra hálfu meitluð í giftingarheitið og settir voru á stofn sérstakir dómstólar, er dæma skyldu um misbresti á samskiptum karla og kvenna. Sagnfræðingurinn, Amy Ruth Kelly (1877-1962), lýsir starfi dómstólsins svo: „Hér var um að ræða kvendómara, sem vildu beisla spennu karla við burtreiðar, veiðar, teningaspil og leiki í þágu hins kvenlega samfélags. Útrýma skyldi ruddahætti og knýja fram hollustu við skjalldýrkun kvenlegrar hátignar.“ Heiðursmannaréttlætið eða karlfórnarréttlætið (e. chivalry justice) hafði nú skotið rótum í rituðum lögum. Eðlislæg sjálfsfórn karla hafði tekið á sig nýja mynd.

Á þeim tíma, sem hér um ræðir, hafði Ísland verið numið af Keltum og norrænum mönnum, sem í farteskinu höfðu lög og siði heimalandana. Grágás var lögbók Íslendinga á þjóðveldistímanum eða fram yfir miðja þrettándu öld, þegar þeir játuðu hollustu við Noregskonung. Fyrirmynd þessara laga var sótt til Gulaþings í Noregi, skrifuð upp í tveim mismunandi handritum. Að áliðinni þrettándu öldinni samdi Magnús konungur sjötti ný lög fyrir Íslendinga, Járnsíðu. Um áratugi síðar tók Jónsbók gildi. Enn er við hana stuðst. Á þjóðveldisöld virðist jafnræði hafa ríkt milli kynja í öllum aðalatriðum. Frjálsbornar konur voru stríðsmenn (skjaldmeyjar), skáld, seiðkonur, búhöldar (óðalskvinnur), drottnarar, frillur, eiginkonur og mæður.

Íslendingar urðu á síðmiðöldum leppríki Dana. Löggjöf hins danska einveldis var til þess gerð að tryggja einvaldinn í sessi. Krafist var hlýðni og hollustu við konung þessa heims svo og við konung ljóssins á himninum. Kirkja og konungur höfðu lengi vel – eða fram að siðaskiptum – deilt sömu sæng, ef svo má að orði komast. Kúgun og ofbeldi endurspeglaðist í löggjöfinni.

Með húsagatilskipun (Anordning om Hustugt paa Island) Kristjáns sjötta, konungs vors, lýðum gjörð kunnug 1746, er tekið afdrifaríkt skref af hálfu ríkisvaldsins til að ráðskast með heimilisfólk og ná á því tökum. Húsbóndann, sem lögum samkvæmt var ábyrgur gerr fyrir eiginkonu og öðru heimilisfólki, dubbaði kóngur upp til eins konar heimilishershöfðingja. Hann var ekki einungis skyldaður til að sjá heimilisfólki farborða, heldur einnig mennta, leiðbeina og tukta til, þegar svo bar undir.

Lögin voru þó einum þræði barnaverndarlög. Svo segir Hildur Biering: „Fyrstu íslensku lögin sem ætlað var að tryggja börnum gott uppeldi birtast í Tilskipun um húsagann í Íslandi frá 1746. Tilskipunin, eins og núgildandi lög um barnavernd, gerði yfirvöldum bæði skylt og heimilt að fylgjast með börnum og grípa til aðgerða ef foreldrar stóðu sig ekki í uppeldishlutverkinu.“

Sagnfræðingurinn, Guðmundur Jónsson, segir í þessu sambandi: „Meðferð á fátæku fólki hvíldi á siðferðilegum grundvelli sem kalla má föðurlega forræðishyggju og boðaði undirgefni hinna lægri og ábyrgð hinna æðri. Ströng trúarviðhorf innrættu hlýðni og undirgefni fátæklinga við valdskipan samfélagsins. Húsagatilskipunin frá 1746, sem setti börn og vinnuhjú undir strangt agavald húsbænda, var í fullu gildi fram eftir 19. öldinni og var enn lesin á sumum regluheimilum í heyranda hljóði á hverju sunnudagskvöldi árið um kring.“

Vistarband fátæklinganna var í raun óslitið fram undir aldamótin nítján hundruð og húsagaskipunin gagnsýrði ennþá hug og hjarta alþýðunnar. Bændur voru eins konar forstjórar eða feður, búaliðið jafnvel talið til barna þeirra. Guðmundur Hálfdánarson, sagnfræðingur, segir: „Íslenska bændasamfélagið var [því] að mörgu leyti fyrirmyndaríhaldssamfélag, þar sem breytingar voru hægar og hver kynslóð tók við af annarri líkt og í óendanlegri röð.“

Arfur fornra siðboða og laga var með svipuðu móti á Íslandi og annars staðar í (norður) Evrópu. T.d. var framhjáhald einstaklinga af báðum kynjum litið hornauga og stundum bannað með lögum. Eins og hjá fornþjóð Hitta var framhjáhald af hálfu konu álitið sýnu afdrifaríkara og verðskuldaði refsingu, væri unnt að færa á það sönnur, væntanlega sökum þess, að væru svik í tafli með faðernið, sat eiginkarlinn upp með framfærslu-, verndar- og menntunarskylduna gagnvart afkvæminu.

Ofbeldi karla gegn konum hefur ævinlega misboðið siðvitund fólks og víðast bannað með lögum, nema um afbrot konu væri að ræða. T.d. var eiginkarli í miðaldasamfélagi Kelta í Wales heimilt að löðrunga konu sína fyrir hjúskaparbrot. En að öðru leyti var slíkt ofbeldi bannað. Áþekkt lög giltu einnig á Englandi á ár- og síðmiðöldum og víðar eins og í bresku nýlendunum. Þekkt er þumalfingurreglan svonefnd, sem leyfir karli að berja kerlu sína með priki jafnþykku þumalfingri hans. Regla þessi er munnmælasaga. Kvenfrelsarinn, Dorothy Louise Taliaferro „Del“ Martin (1921-2008), tengdi árið 1976 þessa munnmælasögu við áróður skoðanasystra í sambandi við heimiliserjur (e. domestic violence). Þetta var hvalreki fyrir þær. Þarna þótti þeim komnar sönnur þess, að lög karlkúgaranna leyfðu körlum að lumbra á konum sínum.

Ofríki kvenna og ofbeldi gegn körlum hefur lengst af þótt léttvægt í sögunni. Í miðaldasamfélögum Evrópu til dæmis, var ofríki eiginkvenna þekkt eins og nú. Það stoðaði lítt fyrir karla að bera sig illa undan ofbeldi kvenna sinna. Ef upp komst, var þeim refsað. Þeir voru gerðir að athlægi og reiddir öfugir á asna gegnum heimaþorpið. Ástandið er með áþekkum hætti í dag. Leiti lúbarðir karlar á náðir lögreglu, er brosað út í annað. Í kvennaathvörfunum koma þeir að luktum dyrum. Þar á bæ eru þeir sagðir kúgarar kvenna. Í nafni jafnréttis leggur hið opinbera ekki fé til sambærilegrar aðstoðar við karla.

Kvenfrelsun og kvenverndarlög

(Birtist í Vísi 23. mars 2020)

Rituð löggjöf á langa sögu að baki. Hún sprettur úr jarðvegi siða og óskráðra laga hinna ýmsu ættflokka og þjóða. Má þá einu gilda, hvort samfélagið sé flokkað sem móðurveldis- eða föðurveldissamfélag eða blendingsafbrigði.

Siðboð kváðu í grófum dráttum á um hlutverk kynjanna, hvernig bæri að standa að æxlun, feðrun, uppeldi og framfærslu, ásamt vernd kvenna og barna. Kynin þurftu að koma sér saman um, hvernig haga ætti hjónabandi og eignarhaldi. Þau tóku vitaskuld einnig til samskiptahátta innan hjónabands og utan, ásamt viðbrögðum við ósiðlegu eða ólöglegu afhæfi. Þau kváðu einnig á um réttindi, skyldur og ábyrgð. Heiður fólst í því að virða siði og hefðir samfélagsins, að vera maður með mönnum, og rækja hlutverk sitt óaðfinnanlega af hendi í samræmi við væntingar. Í því fólst sjálfsvirðing fólks.

Inntak laga og refsinga gefur stundum fróðlega mynd af samskiptum kynjanna, valdi og ábyrgð hvors um sig. Ábyrgð og vald er í meginatriðum tengd hlutverkaskiptingunni. Það flækir þó alla skoðun, að í blómagarði mannlífsins hafa hlutverkin oft og tíðum skarast. T.d. tóku konur stundum þátt í hermennsku, veiðum, bygginu híbýla og stjórnun ytri málefni.Völd kynjanna hafa hefðbundið tengst dæmigerðum vettvangi þeirra.

Lagabálkur (salverskra) Franka (germansks ættflokks) frá miðöldum eða frá því snemma á sjöttu öld, „Lex Salica,“ varð kjölfestan í síðari löggjöf í Evrópu norðanverðri og um miðbik álfunnar. Um er að ræða samantekt laga hinna ýmsu ættbálka af germönsku og keltnesku kyni. Samantektin var gerð að skipun Klovis fyrsta (466? – 511), sem stofnaði fyrsta ættarveldi Franka (Frakka). Þar er m.a. útlistun á sök og sekt. Í lagasafni þessu lifir enn lögarfur umræddra þjóðflokka, t.d. í ákvæðum um vígsbætur eða vergjöld (þ.wargeld). Þau réðust af kyni eða stöðu. Alamanni þjóðflokkurinn mat t.a.m. gildi kvenna sinna tvöfalt gildi karla, en Saxar til helmings karla.

Löggjöfin breyttist í samhljómi við breytta tíma. Iðnbyltingin hafði umtalsverð áhrif á samfélagsgerðina og hristi rækilega upp í gildandi hefðum og fyrirkomulagi mannlífsins. Í heimsveldi Breta var þetta t.a.m. áberandi. M.a. kom lýðræði enn á ný í brennidepil sem og samskipti kynjanna innan hjónabands og utan. Upplausn hins hefðbundna samfélags ætta, stórfjölskyldusamfélags og nærumhverfis, kallaði á nýja réttarhugsun. Svo virðist sem vernd kvenna hafi verið mikilvægt hreyfiafl í þessu sambandi. Konum var stöðugt gert hærra undir höfði, hvað löggjöf og dóma snerti.

Nú heyrðust háværar kröfur um kosningarétt fyrir alla karla og konur. Kosningaréttarhreyfing kvenna (e. suffragettes) aðhylltist hugmyndafræði kynsystra sinna vestanhafs um, að karlar hefðu kúgað konur frá upphafi vega. Með þessa söguskoðun að vopni réðust þær til atlögu við „karlaveldið“ eða „feðraveldið.“ Því var m.a. haldið fram (og reyndar enn), að umrædd kúgun endurspeglaðist í lögum.

Fáir urðu til að ganga í berhögg við málflutning kvenfrelsaranna. Enski lög- og sagnfræðingurinn, Ernest Belfor Bax (1845-1925), kvaddi sér þó hljóðs í bók sinni „Blekkingarleiki kvenfrelsaranna“ (The Fraud of Feminism). Bókin kom út nokkrum árum síðar en „Lagaleg kúgun karla,“ sem hann skrifaði ásamt ónefndum, írskum starfsbróður, og gaf út árið 1896.

Hvatanum að verki sínu lýsir höfundur svo: „Tilgangurinn með ritinu er að andæfa [kvenfrelsunarhreyfingunni], sérstaklega að elta uppi og afhjúpa fyrir almenningssjónum (gibbet) svívirðilegar falsanir, hefðbundnar fullyrðingar, sem eru ekki einasta skrumstæling sannleikans, heldur beinlínis afskræming hans. [Hún] hefur öðlast hylli í krafti þess afls, sem í endurtekningunni felst, og enginn hreyfir mótmælum við.“

Ernest útskýrir ennfremur: „Samkvæmt skilningi mínum á kvenfrelsurum samtímans er um að ræða ákveðið viðhorf til kvenna. Þetta viðhorf er oft og tíðum mótsagnakennt í sjálfu sér og órökrétt. Á annan bóginn er krafist - með skírskotun til þeirra skoðunar, að konur séu jafnvígar körlum að siðgæðum og greind - ívilnunar kosningaréttar, ..., aðgengis kvenna að öllum störfum og stöðum ásamt fullri þátttöku á opinberum vettvangi. Á hinn bóginn er heiftúðlega barist fyrir varðveislu og eflingu forréttinda og friðhelgi í lögum, hvort tveggja í almennri löggjöf og refsilöggjöf. [Þetta] skipar konum skör hærra [en körlum]. [Breytingar í þá veru] hafa skotið rótum á nítjándu öldinni.“ T.d. var vinnutími kvenna í kolanámum mjög takmarkaður.

Bresk lög giltu að verulegu leyti í nýlendum heimsveldisins. Þó gátu t.d. einstök ríki Bandaríkja Norður-Ameríku (BNA) sett sér eigin lög. Um miðja sautjándu öldina bannaði t.d. löggjafarsamkunda Massachusettes barsmíðar hjóna, að viðlagðri refsingu. Rúmum tveim öldum síðar rann feðrum og bræðrum enn blóðið til verndarskyldunnar í Maryland. Væri eiginkarl dóttur eða systur illskeyttur, átti hann á fæti nákomna karlættingja eða jafnvel karlgranna.

Óskráð lög og skráð hafa frá dögun mannlegs samfélags yfirleitt kveðið á um sérstaka vernd kvenna og réttindi þeim til handa umfram karla. Eins og að ofan er greint frá var hert á slíkri löggjöf á nítjándu öldinni. Hún gekk síðan í endurnýjun lífdaganna á þeirri tuttugustu fyrir tilstilli áróðurs kvenfrelsaranna, ýmist grímuklædd sem jafnréttislöggjöf eða ódulin sérréttindalöggjöf.

Allt frá kvenfrelsunarsamþykktinni í Seneca Falls um miðbik nítjándu aldar störfuðu kvenfrelsarar ljóst og leynt að breytingum á lögum BNA. Á þriðja áratugi síðustu aldar börðust þeir m.a. fyrir sérstakri vinnuverndarlöggjöf fyrir konur; þ.e. styttri vinnutíma, banni við næturvinnu og banni við þungum byrðum. Árið 1923 var lögð fram á alríkisþinginu frumvarp til laga til breytinga á stjórnarskránni, svonefnd „Jafnréttisumbót“ (Equal Rights Amendment), í letur færð af kvenfrelsurunum, Alice Stokes Paul (1885-1977) og Crystal Catherine Eastman (1881-1928).

Enda þótt konur af betri stéttum eða þær, sem frá upphafi vega höfðu háð baráttuna fyrir frelsun kvenna, styddu frumvarpið umvörpum, mótmæltu alþýðukonur hástöfum. Alice og flokkur hennar, Þjóðarkvenflokkurinn (National Woman‘s Party), staðhæfðu, að umbótin skipuðu körlum og konum í sömu skör, en ógiltu um leið gildandi kvennaverndarlöggjöf, sem t.d. tryggði konum styttri vinnutíma, ásamt banni við næturvinnu og þungum byrðum eins og áður er ýjað að.

Það gekk því hvorki né rak, þar til árið 1953, að umbótin var samþykkt í alríkisþinginu með svonefndri Carl Hayden lagfæringu, sem svo hljómar: „Ákvæðum í þessari grein skal ekki beita, hvorki nú né síðar, í þá veru að skerða nokkur þau réttindi, hlunnindi eða undanþágur, sem konur njóta í lögum.“

Nú hófst ný þrautarganga, þ.e. að fá umbótina samþykkta í öllum ríkjum Bandaríkjanna. Það er skemmst frá því að segja, að ekki hefur tekst að róa lögnum í höfn. Phyllis Schlafly (1924-2016), sem kvenfrelsarar vildu brenna á báli, skapaði þann ólgusjó, sem úrslitum réði. Hún benti kynsystrum sínum á, að þær myndu tapa enn fleiri forréttindum, en áður eru talin, t.d. forsjá barna og framfærslueyri við skilnað. Liðsmaður hennar var m.a. Anna Elanor Roosevelt (1884-1962). (Phyllis þessi hafði gaman að því að stríða kvenfrelsurunum. Oft og tíðum hóf hún mál sitt svo: „Ég leyfi mér að þakka eiginkarli mínum fyrir að leyfa mér að koma á þennan fund.“)

En kvenfrelsarar voru ekki af baki dottnir, þó lengi megi þá reyna. Áróðursvél þeirra er vel smurð. Eitt dæmi um þetta er samþykkt „Laga gegn ofbeldi í garð kvenna“ (Violence against women Act) í BNA. Ámóta löggjöf endurómar um alla Evrópu einnig. Kvenfrelsarar sömdu sömuleiðis þennan lagatexta eins og hinn fyrri. Þær fóru hvergi leynt með hróður sinn og afrek. Leslie R. Wolfe (1943-2017), sagði t.d.: „Hér er eiginlega ný löggjöf um borgaraleg réttindi (civil law), sem konur geta beitt til að lögsækja árásarmenn fyrir að brjóta á borgaralegum réttindum sínum. ... Þau lýsa í hve stóru umfangi glæpir gegn konum ... hatur, kvenfyrirlitning, stjórnun og drottnun, eru til þess ... fallnir að halda öllum konum í skelfingu.“

Nornin, sem brenna átti á kvenfrelsunarbálinu, fyrrnefnd Phyllis, andæfði m.a. með þessum orðum. (Hún reyndist afar spámannlega vaxin): „Lögin örva konur til að leggja fram falskar ásakanir [gegn eiginmanni, föður], sem leggja því næst fram beiðni um fulla forsjá yfir börnunum og neita föðurnum um samvistir við þau. Lögin stuðla að skefjalausri beitingu nálgunarbanns, sem fjölskyldurétti er heimilt að gefa út, að ósk konu. Þessi öflugi vopnabúnaður (...) er hluti kvenvilhallrar leikfléttu við skilnað, sem í raun tryggir, að feður séu reknir út úr lífi barna sinna.“ ...

Phyllis heldur áfram: „Lögin skulu fjármagna endurmenntun dómara og starfsmanna í löggæslu í því skyni að kenna þeim staðalímyndir kvenfrelsaranna um karlofbeldismenn og kvenkyns fórnarlömb, hvernig leika megi á kerfið til að efla konur að valdi og hvernig megi traðka á stjórnarskrárbundnum réttindum karla.“ ...

Phyllis bendir einnig á: „Hinum ákærðu körlum er ekki boðin lækning við Raunverulegum sjúkdómi (problem), heldur eru þeim skipað á bekk, þar sem kvenfrelsarar kenna um skömm og sekt vegna umsvifamikils kúgunarsamsæris karla.“

Þegar leið að lokum annarrar bylgju kvenfrelsunar var undirbúningur hafin að styrjöld gegn körlum. Sjóðir kvenfrelsaranna höfðu nú gildnað mjög vegna framlaga frá karlkyns auðjöfrum og í vaxandi mæli vegna fjármögnunar úr vasa skattgreiðenda. Styrjöldin gegn körlum var háð á mörgum vígstöðvum og mörg spjót hent á lofti. Eitt þeirra var ofbeldi karla gegn eiginkonum sínum og elskum, heimilisofbeldi. Einn herstjóranna, Gloria Steinem (f. 1934), gaf út stríðsyfirlýsinguna: „Konu stafar ekki mest hætta af ókunnugum karlmanni út á götu. Ei heldur fjanda í stríði. Heldur [er henni skeinuhættastur] eiginmaður eða elskhugi í tvísemd innan veggja heimilisins.“

„Lögin“ um þumalfingurregluna svonefndu, þ.e. að (breskum) körlum væri heimilt að tukta kerlur sínar með þumlungsgildu priki, rataði inn í baráttu kvenfrelsara fyrir kvenvænni löggjöf, enn ein sönnunin fyrir fólsku karla í garð kvenna. Kvenfrelsarinn, Dorothy Louise Taliaferro „Del“ Martin (1921-2008), hóf hugtakið til vegs og virðingar um miðjan áttunda áratug síðustu aldar. En það var galli á gjöf Njarðar. Ákvæði þessa efnis er hvergi að finna, hvorki í breskum lögum, né lögum BNA. En kvenfrelsarar kæra sig þó kollótta um það. Staðreyndir hafa þeim aldrei verið til trafala. En þumalfingurreglan varð að goðsögn og rataði inn í hugskot dómara. Hún hefur orðið ámóta lífseig og goðsögnin um glerþakið.

Breytingar á menntunarlöggjöfinni , einkum grein níu (Title IX), venjulega kennd við kvenlögfræðinginn, Patsy Matsu Takemoto Mink (1927-2002), var nýr hvalreki fyrir kvenfrelsarana. Hann hljómar svo: „Engan þegn Bandaríkja Norður-Ameríku skal vegna kynferðis útiloka frá þátttöku í aðgerðum eða áætlunum, sem hljóta fjárhagslegs stuðnings frá alríkisstjórninni. Ei heldur skal meina honum að njóta góðs af ellegar mismuna honum.“ Eins og gefur að skilja hefur þessari grein óspart verið beitt fyrir kvenfrelsunarvagninn á fjölmörgum sviðum eins og t.d. í íþróttum

Kvenfrelsunarsamtökin, „Feminist majority“ vildu beita lögunum á grundvelli eftirfarandi fullyrðingar: „[Í]þróttakörlum í einstökum greinum er kennt að lítilsvirða konur og smána. ... [M]eð því að ala drengina upp sem herskáa íþróttamenn og með því að ala stúlkurnar upp til að hylla þá, er styrktur vítahringur ýgi og ofbeldis karla gegn konum .“

Jafnréttislög eru oftar en ekki túlkuð í ljósi kvenfrelsunarhugmyndafræði. Raunar er konum ennþá sýnd sérstök nærgætni í dómskerfinu, þ.e. heiðursmannatúlkun laga og dómar samkvæmt henni (e. chivalry justice). Michale Corriero, dómara í hæstarétti BNA, er þetta fullljóst. Hann segir um dómskerfið „Þetta er karlakerfi. Þegar kona stígur inn í það, ruglast hugsun mín í ríminu. Og ennþá frekar, sé um stúlku að ræða.“

Kvenfrelsunarlöggjöf grefur um sig á alþjóðavettvangi, ekki síst á vettvangi Sameinuðu þjóðanna og Evrópuráðsins eins og í samningi um baráttu gegn ofbeldi karla í garð kvenna - og heimilisofbeldi, svokölluðum Miklagarðssamningi (Istanbúl-) frá 2011. Þegar Alþingismenn vorir samþykktu lögleiðingu hans, gerðu þeir eftirfarandi játningu:

Sem aðiljar samningsins gera þeir sér grein „fyrir að ofbeldi gegn konum er birtingarform sögulegs ójafnvægis í valdahlutföllum milli kvenna og karla sem leitt hefur til drottnunar karla yfir og mismununar gegn konum og kemur í veg fyrir fullan framgang þeirra [og] viðurkenna að ofbeldi gegn konum er í eðli sínu kynbundið ofbeldi og ofbeldi gegn þeim er eitt helsta félagslega tækið til að neyða konur til að skipa lægri sess í samfélaginu en karlar, ...“ „[K]ynbundið ofbeldi gegn konum“ merkir ofbeldi sem er beint að konu vegna þess að hún er kona eða ofbeldi sem konur verða hlutfallslega meira fyrir,...“ (Hvílík hrærigrautarlangloka!!)

Til viðbótar kristinni trú hafa Alþingismenn nú lögleitt trúna á konuna sem fórnarlamb.Orð norður-ameríska heimspekingsins, Michael Levin, gætu verið hollt vegarnesti á leið til næsta áfanga kvenfrelsunar (t.d. lögleiðingar fóstureyðingar fram að fæðingu): „Enda þótt kvenfrelsarar segist í orði kveðnu berjast fyrir frelsi, velsæld, valfrelsi - og að ryðja veg - eiga þeir í raun ævinlega við hið andstæða og dulbúa [þannig] aðgerðaskrá öndverða við hugsjón hins frjálsa samfélags. ... Kvenfrelsun er ólýðræðisleg, jafnvel hugmyndafræði alræðishyggjunnar.“

Í vitstola veröld hatrammra heimsveldissinna. Árás á Ísrael og Rússland

Bandarísk yfirvöld og allir forsetaframbjóðendur í landi hinna hugprúðu og frjálsu hafa hvergi farið í grafgötur með gildi Ísraels fyrir heimsvaldastefnu sína í Miðausturlöndum.

Útþenslu- og stríðsáætlun þeirra, „Hreini skurðurinn“ (Clean Cut), er enn í fullu gildi. Skorið hefur verið í Írak og Sýrlandi, enda þótt skurðurinn sé hvergi nærri hreinn. Því verki er ólokið. Frelsi, öryggi og lýðræði, er hvergi nærri tryggt. En það var yfirlýstur tilgangur árása á ríkin. Olían er kaupauki.

Nýlega birtist í tímariti alheimsauðvaldsins í Bandaríkjunum, „Utanríkismálum“ (Foreign Affairs) skuggaleg grein með titlinum, „Réttan leiðin til að ljúka stríðinu í Úkraínu“ (The Right Way to Quickly End the War in Ukraine). Svarið er kjarnorkuvopnastríð gegn Rússum.

Áætlun Bandaríkjanna um beitingu kjarnorkuvopna, frá því um síðustu aldamót, er skýr. Þegar verja þarf öryggi ríkisins (self defense) má beita þeim í varnarskyni (pre emptive). Úkraínumenn sjá um varnir Bandaríkjanna og Nató í heimalandi sínu. Nýlega fengu þeir F16 orrustuþotur, sem geta borið kjarnorkuvopn. Rússar hafa lýst þær réttmæt skotmörk.

Úkraínumenn hafa sóst eftir umræddum vopnum í tvö ár u.þ.b. Það leiddi til þess, að Rússar og Hvít-Rússar skerptu sinn viðbúnað. Enn þá segjast Rússar þó einungis munu beita kjarnorkuvopnum, verði þeir fyrir kjarnorkuvopnaárás. Kjarnorkuvopn eru væntanlega þegar komin í skotstöðu í Póllandi. Þetta er leikur að eldinum.

Eins og allir vita er öryggi Bandaríkjanna ógnað bæði hér og þar og frjálslega farið með skilgreiningar. Í áætluninni er getið um um Rússa og Kínverja, sem sitt á hvað eru skilgreindir erkióvinir Bandaríkjanna og Nató. „Öxulveldi hins illa“ eru líka talin upp; Afganistan, Írak, Íran og Sýrland eru þar á meðal. Nú er sum sé komið að Íran.

Í því efni hefur dregið til tíðinda, eftir að Brjálaði-Bensi var tilbeðinn á bandaríska þinginu og lofað stuðningi við stríðsrekstur sinn í Miðausturlöndum, svo færa megi út kvíar Ísraelsríkis og ræna auðlindum grannríkja.

Nú er komið að „hreinum skurði“ í Líbanon og Íran, þrátt yfir að hann hafi mistekist í Írak og Sýrlandi og heimveldisstefna samrunaheimsveldis Bandaríkjamann og Ísraels njóti ekki lengur sama stuðnings og þegar áætluninni var ýtt úr vör.

Ísraelar hafa plægt akurinn ötullega. Nýleg morð á einum forystumanna Hamas, Ismail Haniyeh, í Teheran, og herforingja Hesbolla í Líbanon, Fuad Shukr, eru órækar stríðsyfirlýsingar. Og stríð fá þeir með þátttöku Bandaríkjamann og Breta. Herskipfloti Bandaríkjamanna vaggar á Persaflóa og við innanvert Miðjarðarhaf.

Sagnfræðingurinn, Anton Chaikin, er meðal margra sem vara við þessari vitfirringu. Hann segir bandarísk yfirvöld ekki vinna í þágu almennings: „Þau starfa á vegum hóps, sem hefur gífurleg völd og ógnar tilvist mannkyns.“

Vitfirrt yfirvöld Ísraels búa nú þjóðina undir árás bandalags andstöðuríkja; Palestínu, Jemens, Íraks, Líbanon og Írans. Sýrlendingar gætu slegist í hópinn, enda stór hluti lands þeirra hernuminn af Ísrael og Bandaríkjunum.

Stór flugfélög á borð við Lufthansa, United, Delta og Swiss, hafa aflýst flugi til Ísraels.

Vesturlönd láta skeika að sköpuðu. Rússar hafa á vettvangi Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna gert örvæntingarfulla tilraun til að halda aftur af Ísrael og Bandaríkjunum með því að fordæma morðið á Ismail Haniyeh, sem vafalítið hefur verið framið í vitorði með yfirvöldum í Bandaríkjunum. Vesturveldin beittu neitunarvaldi – vitaskuld.

Það ber ekki á öðru, en að trúarbrjálæðingunum, sem predika tortímingu heimsins, svo Guð almáttugur geti snúið aftur til að frelsa mannkyn, verði að ósk sinni. Þá er að finna í Alheimsefnahagsráðinu (World Economic Forum) og öllum Abrahamstrúarbrögðum (Gyðingdómi, Kristni og Múhammeðstrú).

Hugsanlega má líta á yfirvofandi fjármálakreppu í þessu samhengi. Forseti Bandaríkjanna og Alheimsefnahagsráðið, sem rúmar fulltrúa hergagnaiðnaðarins og aðra flugumenn hans í stjórnmálum, hefur „lofað“ okkur að byggt verði betur og Paradís endurræst á rústum eyðileggingarinnar.

https://michelchossudovsky.substack.com/p/secret-plan-outlines-unthinkable?utm_source=post-email-title&publication_id=1910355&post_id=147368798&utm_campaign=email-post-title&isFreemail=true&r=ry8jq&triedRedirect=true&utm_medium=email https://geopolitiq.substack.com/p/israel-on-a-rampage https://expose-news.com/2024/08/05/global-stock-markets-slump-and-unrest-in-the-uk/ https://geopoliticaleconomy.substack.com/p/debt-political-wealth-flows-poor-rich?utm_source=post-email-title&publication_id=457596&post_id=147352506&utm_campaign=email-post-title&isFreemail=true&r=ry8jq&triedRedirect=true&utm_medium=email https://www.globalresearch.ca/russia-nuclear-exercises-dutch-f-16-ukraine/5864451 https://www.globalresearch.ca/pipe-dreams-american-voters/5864500 https://geopolitiq.substack.com/p/so-spoke-sayyed-hassan-nasrallah?utm_source=post-email-title&publication_id=2232768&post_id=147252306&utm_campaign=email-post-title&isFreemail=true&r=103ae5&triedRedirect=true&utm_medium=email https://tass.com/world/1823869 https://www.globalresearch.ca/hamas-leader-killed-iran-inflame-sectarian-conflict/5864537 https://steigan.no/2024/08/hezbollah-angriper-israelsk-militaerhovedkvarter-forsmak-pa-offensiven/?utm_source=substack&utm_medium=email https://matthewehret.substack.com/p/an-emergency-public-service-announcement?utm_source=post-email-title&publication_id=260045&post_id=147329727&utm_campaign=email-post-title&isFreemail=true&r=ry8jq&triedRedirect=true&utm_medium=email https://finance.yahoo.com/news/israel-braces-attack-iran-us-004159249.html https://www.timesofisrael.com/idf-document-shared-with-northern-mayors-sets-out-hezbollah-war-scenarios/ https://www.axios.com/2024/08/01/us-iran-israel-attack-preparation https://steigan.no/2024/08/usa-sender-krigsskip-til-midtosten-og-utsteder-sikkerhetsvarsel/?utm_source=substack&utm_medium=email https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2024/08/01/readout-of-president-joe-bidens-call-with-prime-minister-netanyahu-of-israel-7/ https://www.youtube.com/watch?v=wEr3f5yt4m4 https://www.globalresearch.ca/america-great-nation-if/5864490?doing_wp_cron=1722870598.1193289756774902343750 https://www.foreignaffairs.com/ukraine/right-way-quickly-end-war-ukraine https://steigan.no/2024/08/biden-forteller-netanyahu-at-usa-vil-forsvare-israel-lover-nye-militaere-utplasseringer/?utm_source=substack&utm_medium=email

Kvenfrelsun og kvennaathvarf

(Birtist í Kvennablaðinu 20. maí 2017)

Frelsun kvenna á Vesturlöndum hefur staðið yfir í drjúgar tvær aldir. Í upphafi voru kvenfrelsunarhóparnir sundurgerðarlegir rétt eins og í dag. Þá eins og nú bar á öfgum og ofbeldi. Rússneskur kvenfrelsari myrti um aldamótin 1900 um þrjú hundruð eiginmenn kvenna, sem töldu sig beittar ofbeldi af körlum sínum. Á sama méli unnu kvenréttindakonur í Lundúnum skemmdarverk og gerðu árásir á (karlkyns) lögreglumenn.

Konur úr röðum kvenfrelsunarsamtaka tóku þátt í starfi breskra og þýskra nasista. Konur tóku þátt í útrýmingu gyðinga. Atkvæði kvenna vógu þungt við valdatöku nasista í Þýskalandi og fasista á Ítalíu. Konur börðust ötullega á vígvöllum Austur-Evrópu í seinna heimsstríði og aukin heldur héldu þær vopnaframleiðslunni gangandi, meðan karlar þeirra öttu kappi á vígvöllunum. Hugmyndafræðingar jafnaðarstefnu börðust gegn hjónabandinu.

Í ríkjandi hjónabandslöggjöf Vesturlanda stóð konan í skjóli karlsins. Einungis efnahagslega sjálfstæðar konur voru lögaðiljar. Þetta fól m.a. í sér, að erfitt var að koma lögum yfir giftar konur. T.d. var ekki unnt að draga sænska kvensjóræningjann, Christina Anna Skytte, fyrir dóm af þeim sökum. En eiginkarl hennar sat í súpunni. Þegar kosningaréttur kom til sögunnar voru það einungis konur (og karlar reyndar einnig), er voru sjálfs sín ráðandi, sem öðluðust þann rétt.

Kosningaréttur kvenna var önnur þungamiðja í kvenfrelsisbaráttunni um og upp úr aldamóttunum 1900. Fjöldi karla lagði þar þung lóð á vogarskálarnir. Meðal annars skrifuðu fjórir þekktustu karlrithöfunda Noregs ávarp til kvenna og þings um breytingar á hjónabandsráðgjöfinni. Þeir, Björnstjerne Björnsson, Henrik Ibsen, Jonas Lie og Alexander Kielland, sögðu:

“Hún [konan] verður að skilja og finna, að hún stofni til hjónabands á jafnréttisgrundvelli, hafi sama lagarétt og karlmaðurinn. Slíkt er siðferðilega gott báðum aðiljum og sambúðin mun verða auðveldari, bera vott gagnkvæmri virðingu.”

Margir íslenskir karlmenn voru einnig ákafir talsmenn sömu lýðréttinda handa körlum og konum og brautryðjendur í baráttunni fyrir þeim. Karlar á þjóðþingum Vesturlanda greiddu götu löggjafar, sem tryggði slík réttindi. (Fyrstir voru reyndar karlar í bresku nýlendunni, Nýja-Sjálandi, fyrir aldamótin 1900.)

Þrátt fyrir að karlar Vesturlanda hefðu samþykkt óskorðuð lýðréttindi handa öllum körlum og konum, hélt kvenfrelsunin áfram. Konur tóku ótvíræða forystu. Spjótunum er beint að svonefndu feðraveldi eða karlaveldi. Kvenfrelsunarfræðimenn á borð við Simone de Beauvoir, Betty Friedan, Carol Hanisch, Juliett Mitchell og Germaine Greer, hafa gríðarleg áhrif.

Boðskapurinn er í hnotskurn sá, að konur eigi körlum illt upp að unna, að karlar um víða veröld hafi verið og séu kúgarar. Kúgunarþörf karla býr í eðli þeirra eða í samfélagsgerðinni og tungumálinu, sem karlar eru ábyrgir fyrir. Þannig er hvert sveinbarn kúgari.

Sumar baráttuhreyfingar kvenna aðhylltast fyrrnefnda eðlishyggju.

„Treystið engu sem karlar hafa skrifað um konur, því þeir eru í senn kúgarar og dómarar.“ (Simone de Beauvoir)

„Frelsun kvenna er annað og meira en „jafnrétti“ til að lifa eins og „fjötraðir“ karlmenn. (Germaine Greer)

„Oft og réttilega er á það bent, að konur eigi ekki að stíga fram á svið þjóðlífsins sem einhver eftirlíking þeirra ímyndar, sem karlmannasamfélagið hefur getið af sér og birtist sem einhliða, mótaður, tilfinningafirrtur einstaklingur.“ (Soffía Guðmundsdóttir)

„Karlmaðurinn er meinið. Því má einu gilda úr hvaða sjónarhorni stjórnmála eða hagfræða tilveran er skoðuð.“ (Nina Karin Monsen)

„Ég lít svo á að konur séu kúgaðar vegna þess að þær eru konur.“ (Stefanía Traustadóttir)

„Launamisrétti, fátækt kvenna, valdaleysi þeirra og kynbundið ofbeldi, eru allt greinar af sama meiði. Þann meið kalla ég karlveldi.“ (Valgerður Bjarnadóttir)

„Hér á landi eru þúsundir kvenna og barna sem hræðast hversdaginn. Þau eru ekki örugg heima hjá sér, finna fyrir daglegum ótta, vanmætti og niðurlægingu. … Ástæðan er kynbundið ofbeldi [þ.e. ofbeldi karla] sem þrífst í skjóli þagnarinnar, …“ (Drífa Snædal)

Staðreyndin er að undirrót vandans er valdbeiting karlsins innan fjölskyldunnar. (Pia Bäcklund) Öfgafyllstu kvenfrelsararnir láta að því liggja, að karlar hafi gagngert tekið höndum saman um að kúga konur og börn. Lykilhugtakið er þöggun:

„Hvernig stendur á því að karlar, sem lengstum hafa ráðið ríkjum í stéttum lækna og sálfræðinga hafa ekki [fyrir] löngu kannað rækilega þessa hegðun [kynferðislegt ofbeldi gegn konum og börnum] meðbræðra sinna. Hefur verið í gildi einhvers konar þegjandi samtrygging karla um að tala ekki um þessi mál og taka mildilega á þeim, jafnt í dómstólum sem annars staðar?“ (Kristín Ástgeirsdóttir.)

„Karlar hafa haft greiðan aðgang að umræðunni um jafnrétti og ofbeldi. Þeir hafa hins vegar hundsað hana og ég held að ástæðan sé óþægilega einföld. Allt of mörgum hefur hentað það ljómandi að ástandið breyttist ekki. Þeir hafa völdin, launin og ofbeldi karla gegn konum hefur verið áhrifarík leið til þess að viðhalda ástandinu.“ (Guðrún Jónsdóttir)

Kvennaathvarfið, stofnað árið 1982 af ýmsum samtökum kvenna, grundvallast á ofangreindri hugmyndafræði – og Stígmót reyndar einnig. Þangað er konum, sem telja sig fórnarlömb karla, boðið að koma með börn sín (og feðra þeirra). Það er gildur aðgöngumiði. Konurnar nema börnin á brott frá heimili og föður. Feðrum er meinað að hafa samband við börn sín í Kvennaathvarfinu.

„Enginn viðmælendanna var í sambandi við föður sinn eftir að þeir komu í Kvennaathvarfið.“ (Bergdís Ýr Guðmundsdóttir) Logið er að börnunum um dvalarstaðinn.

„Barn [er] ekki upplýst um þann stað sem kvennaathvarf er, því er sagt t.d. að dvalið sé á hóteli, erlendis eða að það sé í fríi.“ … „Staðsetningu athvarfsins [er] haldið leyndri.“ … „Barn [er] ekki upplýst um að dvöl í kvennaathvarfi sé í vændum.“ (Anni Haugen og Bergdís Ýr Guðmundsdóttir)

Fátt er vitað um mæður barnanna; um 36 af hundraði þeirra eru öryrkjar og um helmingur þeirra snýr aftur til ofbeldiskarla sinna með börnin. Fáar kæra staðhæft ofbeldi. Um 87 af hundraði segja það andlegt. Nánari skilgreining fylgir ekki.

Hluti kvennanna á margar vistanir að baki. „Þetta eru sterkar konur sem hafa kjark til að leita aðstoðar fyrir sig og börnin sín – hafa kjark til að rjúfa þögnina.“ (Drifa Snædal)

Frá stofnun Kvennaathvarfs til ársins 2013 höfðu 3.400 kjarkaðar konur lagt leið sína til stofnunarinnar. Árið 2004 dvöldu 55 börn í Athvarfinu, árið 2012 voru þar vistuð 87 börn. Meðaldvalartími var 24 dagar. Mæður og börn koma stundum í fylgd fulltrúa barnaverndarnefndar, stundum með fulltingi fulltrúa Barnaverndarstofu. Þessi fulltrúi veitir jafnvel „meðferðarviðtöl“ í Athvarfinu.

Stundum koma konur í fylgd lögreglu, sem veitir þeim ýmis konar þjónustu: „Lögregla kemur með sumar konur og börn þeirra í Athvarfið eftir að hafa verið kölluð á heimili þar sem ofbeldi á sér stað. Einnig geta dvalarkonur fengið lögreglufylgd heim til að ná í helstu nauðsynjar/persónulegar eigur ef þannig stendur á. Undanfarin ár hefur Athvarfið átt sinn sérstaka tengilið hjá Lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu. Starfskonur eiga greiðan aðgang að þessari lögreglukonu … [sem] kemur einnig í Athvarfið ef nauðsyn krefur og ræðir við konur þar.“ (Hildur Guðmundsdóttir)

Heilbrigðisstarfmenn eru sumir hverjir afar greiningasnjallir, þegar ofbeldi er annars vegar: “[Kvenlæknirinn var fljótur] að sjá að konan bjó við ofbeldi bara á því hvernig maðurinn hennar talaði við hana á sjúkrahúsinu. Læknirinn sagði henni frá Kvennaathvarfinu og bauð henni að hringja sem hún gerði.“ (Hildur Guðmundsdóttir)

Í hverju felst svo aðstoðin við börnin?

„Starfskonur“ bjóða upp á klínísk viðtöl: „Starfskonurnar nefndu allar að sú hugmynd að bjóða börnum upp á viðtöl hefði snert þær á skrítinn hátt og þær hefðu ekki verið vissar um hvort þær myndu treysta sér til þess að taka viðtöl við þau.“ (Bergdís Ýr Guðmundsdóttir)

Viðtöl við börnin byggja á ofanrakinni hugmyndafræði:

„Starfið hefur … einkennst af hugmyndum kvennahreyfinga … enda sprottið upp úr kvennahreyfingum og með áherslu á að rétta við hlut kvenna í samfélaginu og berjast gegn feðraveldi. … [S]ko það er kannski asnalegt að segja það en það er rauðsokkugangur yfir starfsseminni, en mér finnst það ekki neikvætt,…“ (Starfskona)

Áður var rekinn skóli í Kvennaathvarfinu. Nú ganga börn af höfuðborgarsvæðinu venjulega í skóla sína og dagvistarstofnanir. Börn utan svæðisins fá ekki skólagöngu. Sum þeirra eru lokuð inni í Athvarfinu að mestu, jafnvel 133 daga. „Starfskonur“ leggja sig fram um að vinna úr ofbeldisreynslu vistbarna, sem þau, að sögn móður, hafa orðið fyrir. Og hvernig skyldu nú börnunum líða, meðan á meðferð stendur?

Norsk rannsókn frá sams konar starfsemi í Noregi árið 2009 gæti gefið vísbendingu:

„Helstu niðurstöður rannsóknarinnar voru að börnum fannst staða þeirra oft vera ruglingsleg, þau skorti upplýsingar … [Á]herslan á að halda staðsetningu athvarfsins leyndri flækti líf sumra, þau þurftu sum hver að ljúga og skipuleggja sögu sína vel til þess að koma ekki upp um staðsetninguna. Í nokkrum tilfellum leiddi það til þess að barnið einangraði sig frá lífinu utan athvarfsins. Þátttakendur kvörtuðu yfir því að hafa ekki fengið mikilvægar upplýsingar um dvöl sína, svo sem hvar þau voru, hver væri ástæða dvalar þeirra og hvað tæki við er dvöl í kvennaathvarfinu lyki.“ (Bergdís Ýr Guðmundsdóttir)

Sú spurning hlýtur að vakna, hvert sé eðli téðrar starfsemi og hverjar séu lagalegar og kerfislegar forsendur hennar. Hér er greinilega rekin starfssemi, sem í senn fellur undir barnalög og barnaverndarlög, enda koma bæði barnaverndarnefndir og Barnaverndarstofa að starfseminni.

Sé um heilbrigðisþjónustu að ræða er starfsemin skilyrt leyfi landlæknis, sem einnig hefur eftirlitsskyldu að gegna. Þáttur löggæslunnar stangast á við lög. Engum er heimilt að nema barn brott af heimili sínu, nema að undangengnum úrskurði barnaverndarnefndar eða dómstóla. Lögreglan tekur þátt í slíkum hráskinnaleiki. Sama gildir um tálmun á umgengni foreldris við barn sitt.

Í þessu efni er Kvennaathvarf, barnavernd og lögregla samsek. Að þessu sögðu hlýt ég að beina þeim tilmælum til hlutaðeigandi stofnanna og yfirvalda að útskýra hlutdeild sína. Þá væri fróðlegt að lesa rökstuðning hins opinbera, ríkisvalds og sveitarfélaga, fyrir fjármögnun þeirrar starfsemi, sem hér er fjallað um.

Kvenfrelsun og hrunadans hnappheldunnar

(Skrifað í maí 2020)

Öld upplýsingar og fræðslu hafði í för með sér ýmis konar hræringar í mannlífinu. Gömul sannindi kirkju og yfirstéttar um tilhögun samfélagsins voru brotin til mergjar. Heimspekilegar vangaveltur gæddu lífi aldalanga þrætu kvenna og karla miðalda um eiginleika kynjanna með skírskotun til biblíusagnanna. Hið eldforna hjónaband eða tryggðasamband karls og konu, kom í brennidepil.

Hjónavígslusiðir miðalda Evrópu eiga sér rætur í sáttmála þeim, sem fól í sér undirgefni þræls gagnvart herra, þ.e. að krjúpa á hné og gefa brúðinni hring, táknið um ríkisdæmi brúðgumans. Þjónustulund, hollusta og lotning var innsigluð með kossi. (Peter Wright)

Í ljóði enska skáldsins, Samuel Butler (1612-1680), „Hudibras,“ sem birtist fyrst árið 1663, les kvensöguhetjan yfir karlpeningnum í þessum anda:

Það erum við, sem ríkjum ráðum

og reynumst best í öllum dáðum.

Við semjum einar landsins lög,

látum skoða dómaranna fög.

Við stjórnum öllum fjöldafundum,

fylgjum ykkur löngum stundum.

Við ráðum borg og bæ og þorpi,

bláeygir þótt í skikkju gorti.

Við verndum og vekjum ótta,

verjum auðæfum að geðsins þótta.

Því skulið ráðum hollir hlíta

og hamast við úr nál að bíta.

 

Landi hans, rithöfundurinn Mary Astell (1666-1731) leit silfrið öðrum augum. Árið 1700 gaf hún út bókina: „Hugleiðingar um hjónabandið“ (Reflections Upon Marriage). Mary gagnrýnir þar bæði hefðir tengdar hjónabandinu og lög, er það snerta. Hún lét í ljósi þá skoðun, að sjaldan fyndi fólk hamingjuna í hnappheldunni. Körlum væri þar venjulega um að kenna.

Þeir giftust fremur til fjár eða „fegurðar,“ heldur en ástar. Hvort heldur sem væri „stjórnuðust þeir af óviðurkvæmilegum hvötum. ... Þegar kona játaðist karli „gæfi hún sig gjörsamlega á vald honum og yxi hjónabandsokið henni yfir höfðuð, byðu hvorki lög né hefð þá leiðréttingu, sem karlinn gæti nýtt sér.“ Mary réð því kynsystrum sínum frá því „að velja sér lífseinvald,“ ellegar að mennta sig í því skyni að öðlast betri skilning á hjónabandinu og „einvaldi sínum.“ Skilnað taldi hún ekki koma til greina, þar eð hjónabandið væri heilög sameining í augliti Guðs.

Nafna hennar, Wollstonecraft (1759-1797) hélt sig við svipað heygarðshorn í bók sinni „Málsvörn réttinda kvenna“ (Vindication of the Rights of Women), árið 1792, eða þrem árum, eftir upphaf frönsku byltingarinnar. Hún mælir svo:

„Svo fremi, að karlmenn myndu af veglyndi sínu losa okkur, konur, úr læðingi, og gera sér að góðu samneyti í skynsemi í stað þrælslundaðrar undirgefni af okkar hálfu, væru við athugulli dætur, alúðlegri systur, tryggari eiginkonur og skyni gæddari mæður – í einu orði sagt, betri borgarar. Við myndum þá unna körlum í sannleika, vegna þess, að við myndum læra að meta okkur sjálfar að verðleikum.“

Theodor Gottlieb von Hippel (1741-1796) var þýskur rithöfundur, nemandi þýska heimspekingsins, Immanuel Kant (1724-1804). Hann setti kúgun kvenna í hjónabandinu gagngert á dagskrá. Þeódór nam guðfræði og lögfræði, vann afrek á síðastnefndu sviðinu og gerðist baráttumaður fyrir jafnrétti kynjanna. Hann skrifaði m.a. ritgerðina, „Um umbætur á stöðu kvenna,“ (Über die bürgerliche Verbesserung der Weiber) árið 1792. Hann sagði þar m.a.:

„Kúgun kvenna er orsök allra handa kúgunar í veröldinni.“ (Anderson) Hann andmælti kröftuglega þeirri ósvinnu, að jafnrétti kvenna, helmingi þjóðarinnar, væri ekki tryggt í frönsku byltingunni og í kjölfar hennar.

Fyrrgreinda bók kallar Ruth Pritchard Dawson „Kvenfrelsunarávarpið (Feminist manifesto).“ Hún segir svo: „Bókin er byltingarkennd. Endurtúlkun [höfundar] leiðir konuna fram í dagsljósið sem fórnarlamb í samfélagi, sem er í senn ósanngjarnt og hirðulaust, báðum kynjum til vansæmdar.“ (Ruth Pritchard Dawson)

Vansæld með kjör manna varð kveikjan að draumórasamfélögun, t.d. í draumasmiðju hins franska Francois-Marie-Charles Fourier (1772-1837). Hann dreymdi um samfélög jafnaðar og sjálfsbjargar, þar sem oki hjónabandsins væri aflétt, en fólk nyti frjálsra ásta í frjálsum samböndum. Hjónabandið taldi hann spennitreyju á útrás eðlilegra hvata. Kynin voru jöfn að rétti. Konuna skyldi frelsa frá skyldum heimilisins, svo hún hefði tóm til að njóta lífsins. Um miðja nítjándu öldina voru stofnuð samyrkjubú í anda Fourier í Frakklandi og í Bandaríkjum Norður-Ameríku (BNA). Þau dóu út eftir nokkur ár.

Friedrich Engels (1820-1895) spann áfram af þræði draumórajafnaðarmanna samtímamanna sinna. Í fyrndinni sköpuðu karlar og konur frumstæð sameignarfélög, segir Friðrik. Þar nutu kynin hamingjusamlega sameiginlegs gróður jarðar – og allir voru jafnir. Svo kom vágesturinn, landbúnaðurinn, og með honum einkaeignin. Frelsunin manna taldi hann felast í launavinnu beggja kynja í draumríki, sem lyti alræði öreiganna.

Alræði öreiganna var reyndar sett á stofn í Ráðstjórnarríkjunum með byltingunni í Sanki Pétursborg árið 1917. Þar var Alexandra Mikhailovna Kollontai (1872-1952) innsti koppur í búri í málefnum, er lutu að kvenfrelsun. „Nokkru eftir aldamót [1900] taldi hún borgaralega kvenréttindabaráttu miða helst að því að tryggja arðrán kapítalista á báðum kynjum jafnt. Sigur ynnist ekki á þann hátt að konur yrðu jafnokar karla í erfiðisvinnu.

Meginatriðið væri að konan öðlaðist frelsi sem kona. Samfarir karls og konu taldi hún ekki meira mál en að svala þorsta sínum og þannig vildi hún að konur litu á kynlíf. Ef afleiðingin af ást konu á karlmanni ætti að tákna þrælkun hennar, þá ætti konan að fara sína leið. Engin kona ætti að vera karli fjárhagslega háð og þungun hennar ekki að tákna eilífa kúgun.“ (Ólafur Jens Pétursson)

Í „villta vestrinu“ (BNA) tók kvenfrelsunarbaráttan nýja stefnu, þ.e. baráttunni gegn gagngerri karlfólsku, ásamt því, að gamlar yfirburðahugmyndir um konur voru hafnar til vegs og virðingar á ný. Meginhugmyndafræðingur kvenfrelsaranna þar um slóðir, Elizabeth Cady Stanton (1815-1902), sagði 1868:

„Karlinn er þrunginn tortímingu; harðneskjulegur [og] sjálfselskur. Hann unnir stríði, ofbeldi [og] sigurvinningi, miklast af sjálfum sér og leggur að fótum sér. Eins og í hinum veraldlega heimi sáir hann í siðferðið ósætti, glundroða, sjúkdómum og dauða.“ ... „Yfirburðir kynferðis okkar sem kvenna eru óendanlegir.“ Það má nærri geta, hvers vegna slíkt óargadýr stofnar til hjúskapar.

Rétt um öld síðar eða árið 1949, kveður hinn meginhugmyndafræðinga vestrænnar kvenfrelsunarbaráttu sér hljóðs, hin franska Simone de Beauvoir (1918-1986) með bókinni, „Síðra kyninu“ (Le Deuxiéme sexe). Þar hefur hún eins og vænta má, sitt hvað um hnapphelduna að segja:

„Jafnvel þótt sjálfstæði standi [konu] til boða, virðist sem leið [ástar og hnappheldu] hafi mest aðdráttarafl fyrir flestar þeirra. Það er þraut að taka ábyrgð á lífi sínu.“ ... „Eðli fýsna konunnar ásamt tormerkjum hins frjálsa kynlífs ýta henni inn í hnapphelduna.“ ... „Það er list að snara sér eiginmann, fagmennska að halda honum föngnum. Það krefst umtalverðra hæfileika.“

En það syrtir í álinn: „Hjónabandstilþrifin eru ekki þau, að loforðið um hamingju, sem í loftinu lá, sé ekki efnt – trygging fyrir hamingju er ekki til – heldur hrynjandi og endurtekning, sem dæmir hana til misþyrmingar.“

Þjáningin í hnappeldunni er reyndar gagnkvæm: „Tilgangurinn með hjónabandssiðvenjunum var í upphafi sá að vernda karlinn gegn konunni; hún varð eign hans; en allt, sem við eignumst, öðlast eignarhald á okkur [sjálfum]; hjónabandið er ánauð fyrir karlinn einnig; þannig gengur hann í gildru náttúrunnar, [þ.e.] ástarþrá í garð yndislegrar stúlku hefur í för með sér, að hann er knúinn til þess allt sitt líf að ala önn fyrir gildri gæslukonu (matron), uppþornuðu gamalmenni.

Hinn yndisfagri gimsteinn, sem lýsa skyldi líf hans, umbreytist í ógeðfellda byrði.“ ... „Oft og tíðum veldur hjónabandið kreppu hjá karlmanninum einnig. Því til sannindamerkis eru margs konar tilbrigði við geðveiki karla, sem skjóta upp kollinum í tilhugalífinu eða snemma í hjónabandinu.“

Simone eignaðist aðskiljanlega aðdáendur meðal kvenfrelsara um hinn vestræna heim. Sú firra hennar, að óskhyggja skapaði kynin, öðlaðist miklar vinsældir. Íslenskir kvenfrelsarar þóttust hafa himinn höndum tekið til dæmis. Svo djúp var spekin. Hin norður-ameríska Shulamith Firestone (1945-2012) tileinkaði hinni frönsku fræðamóður bók sína: „Þrætubók um kynin: Málatilbúnaður kvenfrelsunarbyltingar“ (1970) (The Dialectic of Sex: The Case for Feminist Revolution), sem út kom árið 1970. (Colette Price kallaði Shulamith hina norður-amerísku Simone de Beauvoir.)

Boðskapur Shulamith er í stuttu máli sá, að forkólfar efnishyggjunnar (dialectical materialism), Karl Marx (1818-1883) og Friedrich Engels (1820-1895) hefðu gengið of skammt í greiningu sinni, þ.e. að kynferðisleg kúgun karla á konum ætti sér dýpri rætur, en kúgun auðvaldsins á alþýðunni eða öreigastéttinni. Konur og karlar ættu nefnilega heima í sitt hvorri „kynstéttinni.“ Shulamith segir:

„[V]ið getum með engu móti lengur réttlætt kynstéttarmismunun með skírskotun til náttúrulegs upphafs hans.“ Bylting á auðvaldssamfélaginu væri því engin trygging fyrir því, að oki og kúgun konunnar yrði aflétt. Shulamith ítrekar: „Það verður ekki gengið milli bols og höfuðs á bandormi þrælkunarinnar, nema byltingin uppræti grundvallarstofnunina, hina náttúrulegu (biological) fjölskyldu, [því] hún getur [auðveldlega] orðið gróðrarstía andlegs valds.“

Samhliða því, að konur öðluðust vald yfir framleiðslutækjunum í öreigabyltingunni, yrði kynbylting að eiga sér stað – sem og kynlífsbylting. Hugmyndir sínar um kynlífsbyltinguna og kynok kvenna grundvallaði Sulamith á túlkun kenninga sálkönnuðanna, Sigmund Freud (1856-1939) og Wilhelm Reich (1897-1957).

Shulamith endurómaði skoðanir fyrirmyndar sinnar, Simone de Beauvoir; æxlun og móðurhlutverk konunnar fólu í sér kúgun hennar. Því væri einboðið, að sundurgreina þyrfti kveneðli og kvenvitund, kynsamsemd, því kona væri ekki fædd kona, heldur væri hún skilgreind sem slík af vondum körlum. Þannig varð hún fórnarlamb feðraveldisins.

Svo fórust Shulamith orð: „Lokatakmark kvenfrelsunarbyltingarinnar er ekki einvörðungu uppræting karlforréttinda eins og fyrsta kvenfrelsunarhreyfingin [fyrsta bylgja kvenfrelsunar] barðist fyrir, heldur að þurrka út kynjamun í sjálfum sér. Mismunandi kynfæri fólks ættu ekki lengur að skipta máli í menningarlegu samhengi.“ Gervöll menningin var undir í kvenfrelsunarbyltingunni: „[K]venfrelsarar verða ekki einasta að brjóta til mergjar vestræna menningu eins og leggur sig, heldur einnig innri skipan hennar og ... jafnvel skipan náttúrunnar [sjálfrar].“

Meðgöngu kallaði Shulamith „ófágaða“ og barnsburði líkti hún við „hægja graskeri.“ Því lá beint við að mæla með æxlun utan móðurlífs. Þar sem hjónabandið eða uppeldi í umsjá tveggja gagnkynhneigðra foreldra fæli í sér innrætingu og kúgun á svipaðan hátt og konur mættu þola, þyrfti að frelsa börnin undan því oki og ala þau upp á þar til gerðum stofnunum í kynhlutlausu umhverfi. Shmulamith segir t.d.: „[B]ernskan er martröð undir handleiðslu.„ ... „[U]mgjörð fjölskyldunnar er uppspretta kúgunar í sálarlegum, efnahagslegum og stjórnmálalegum skilningi.“

Í kjölfar Shulamith komu fjölmargir kynbyltingarfræðingar fram á sjónarsviðið, sem beindu spjótum sínum að feðrum, hjónabandinu og fjölskyldunni: Kate Millet segir t.d.: „Almennt hefur líf kvenna einskorðast við dýrslegt líferni í rás menningarsögunnar, þar eð þær hafa veitt körlum kynferðislega útrás og sinnt því dýrslega verkefni að æxlast og fóstra ungviðið.“ ... „Eyðing hefðbundins hjónabands er „hið byltingarkennda og draumórakennda (utopian)“ markmið kvenfrelsunar.“

Norður-ameríski rithöfundurinn, Adrienne Cecile Rich (1929-2012), segir: „Tengsl móður og barns eru frumtengsl mannkyns. Þessi frumeining mannlífsins varð fyrir ofbeldi við stofnun feðraveldisins. Byltingin gengur út að það að endurheimta þetta samband, þannig að móðir ráði hlutverki föðurins. Þegar að þessu kemur, er feðraveldið dautt.“

Norður-ameríski heimspekingurinn, Ti-Grace Atkinson (f. 1938), segir:„Samfarir eru andstæðar kvenfrelsun.“

Norður-ameríski sagnfræðingurinn og kvenfrelsarinn, Linda Gordon (f. 1940) segir: „Ganga verður milli bols og höfuðs á kjarnafjölskyldunni ... Nú er komið að því að rústa fjölskyldunni, hvert svo sem [...] gildi hennar kann að vera. Það er óhjákvæmileg bylting. ... [E]ngin kona ætti að láta sérstakar skuldbindingar vegna barna hindra sig í að grípa tækifærin ...“

Sheila Cronin, leiðtogi „Þjóðarsamtaka kvenna“ (National Organization of Women) í BNA, segir: „Þar eð hjónabandið felur í sér þrælahald fyrir konur, ætti það að vera augljóst kvennahreyfingunum að einbeita sér að árás á þessa stofnun. Frelsun kvenna verður ekki að veruleika, nema hjónabandið sé afnumið.“

Norður-ameríski kvenfrelsunarfræðimaðurinn, Andrea Dworkin (1946-2005), segir: „Hjónabandið á upptök sín í raðnauðgun [kvenna].“

Það er varla neinum vafa undirorpið, að kvenfrelsararnir vilji hjónaband og kjarnafjölskylduna feiga. Þeir hafa barist gegn henni leynt og ljóst í rúma öld. í Ráðstjórnarríkjunum var kjarnafjölskyldan leyst upp í byltingunni 1917. Sú ráðstöfun stuðlaði að allsherjar, félagslegri upplausn. Því hlaut kjarnafjölskyldan og hjónabandið uppreisn æru rúmum áratugi síðar. Í vestrænum samfélögum er hún nú í dauðateygjum sem tryggðasamband karls og konu, sem saman ala upp börn sín. Móðurveldisfjölskyldum fjölgar stöðugt með tilheyrandi raðkvæni, þar sem börn búa við föðurleysi eða skert samband við föður.

Kanadíski lögfræðingurinn, Mary F. Southin (f. 1931), segir: „[L]öggjafinn lítur ekki lengur svo á, að hjónabandið ... sé samfélagsstofnun ... sem hafi þýðingu að ráði. Löggjafinn hefur ákvarðað, að feður séu réttlausir.“

Kúgun kvenna samkvæmt John Stuart Mill

(Birtist í Vísi 16. des 2019)

Menn hafa löngum velt vöngum yfir þeirri staðreynd, að konur, sem aldrei dýfðu hendi í kalt vatn, hafi risið upp á nítjándu öldinni og krafist frelsunar kvenna. Í iðnbyltingunni, sem einkum gætti í Evrópu og Norður-Ameríku, skaraði millistéttin miskunnarlaust eld að eigin köku og fitnaði eins og púki á fjósbita.

Eiginkonur og dætur iðnjöfra og velstæðra kaupmanna af karlkyni bættust nú í hóp iðjulausra húsfreyja úr gömlu yfirstéttunum. Sumar þeirra menntuðust fyrir tilstilli maka, bræðra, frænda og karlkyns velunnara. Góðu heilli fjölgaði kvensnillingum á sviði mennta, fræða og lista. En konur voru ekki sjálfstæðar gagnvart lögum. Brytu þær lög, var eiginkarlinn ábyrgur. Kvenfrelsarar svokallaðrar fyrstu bylgju kvenfrelsunar (um þessar mundir gætir þeirrar fjórðu) komu úr fyrrnefndri stétt. Að áliðinni nítjándu öldinni kom út bók um efnið, sem skipti líklega sköpum.

Enski heimspekingurinn, John Stuart Mill (1806-1873), sem játaði þakkarskuld við ástmey sína og síðar eiginkonu, kvenfrelsarann og heimspekinginn, Harriet Taylor Mill (1807-1858), gaf árið 1869 út bókina, Kúgun kvenna (On the Subjection of Women), tuttugu og einu ári, eftir að frelsisyfirlýsing kvenna, samin í Seneca Falls í Bandaríkjum Norður-Ameríku, var samin.

Bókin var fljótlega þýdd á fjölmargar tungur. Íslensk þýðing Sigurðar Jónassonar (1863-1887) á danskri þýðingu Georg Brandes (1842-1927) var gefin út árið 1900 á kostnað „hins íslenzka kvennfélags.“ Íslenskir kvenfrelsarar hafa bókina í hávegum: „Með réttu er John Stuart Mill kallaður kvenréttindamaður og má jafnvel skipa honum á bekk með öndvegis femínistum.“ (Auður Styrkársdóttir) Kvenfrelsarar víða um veröld taka undir orð Auðar.

„Kúgun kvenna er fyrsta bókin eftir þekktan hugsuð þar sem færð eru rök fyrir jafnrétti kynjanna – og þar er þetta gert af öllum þeim sannfæringarkrafti sem Mill hafði til að bera. Af þessari ástæðu er hún, eins og vænta má, enn í miklum metum hjá femínistum hvarvetna.“ (Bryan Magee (þýðandi Róbert Jack))

John Stuart Mill segir m.a.: „[F]rá bernsku mannkynsins hefur konan talið sig ofurselda sem ambátt manninum [karlinum] sem þótti vænt um að eiga yfir henni að segja og honum gat hún eigi veitt mótþróa sökum þess að hún var kraftaminni.“ ... „Og þar sem mönnum [körlum] einu sinni hafa boðist þessi kostakjör til þess að ná völdum yfir konum og hafa áhrif á þær, hafa þeir af nokkurs konar ósjálfráðri eigingirnishvöt notað tækifærið, sem þeim þótti einkar hentugt, til þess að halda þeim í kúgun með því að leiða þeim fyrir sjónir að það sem menn gengjust mest fyrir hjá konum væri veikleiki þeirra, sjálfsafneitun og það að þær legðu sinn eigin vilja í mannsins hendur.“

Hinar kúgúðu konur eru þó sundurgerðarlegar, tekur hann fram. Þær sundurgreinast fyrst í konur, sem eru starfssamar og þrekmiklar, og þær, sem það eru ekki. Því næst kemur flokkurinn “uppstökkar og einþykkar konur.” Þær eru líklegar til að beita valdi sínu með varhugaverðum hætti. Þær gerast harðstjórar og kúgarar karla. Aðalvopn þeirra er “rifrildið” eða “húskrossvaldboð mislyndisins.” En því beita ekki “blíðlyndar konur” annars vegar og “sómakærar konur” hins vegar. Þær síðastnefndu beita “bænastaðnum.” Fyrir bænastaðinn samlagast karlar, sem ekki eru of einþykkir, konum sínum, gera óskir þeirra að sínum. „Yfirmennirnir [eiginkarlarnir] láta leiðast fyrir bænastað þeirra og án þess þeir viti af verða tilfinningar og tilhneigingar kvennanna að tilfinningum og tilhneigingum þeirra sjálfra.”

Höfundur heldur áfram: „Með öllu þessu nær konan geysimiklu valdi yfir manninum [karlinum] og hefur áhrif á framferði hans, jafnvel þar sem þessi áhrif eru eigi góð þar sem þau eru eigi aðeins óhyggileg heldur verða jafnvel til þess að greiða götu einhverju sem er siðferðilega illt. Þar mundi maðurinn breyta betur ef hann færi eftir eigin hvötum. En hvorki í heimilislífinu né í ríkinu er unnt að bæta upp frelsismissi með valdi.“

Valda hinnar kúguðu konu gætir óbeint utanstokks, segir John Stuart Mill: „Þannig getur hún notið þeirrar gleði að hafa áhrif á hann [eiginkarlinn] og glepja fyrir honum þegar hann fæst við málefni sem hún aldrei hefur aflað þekkingar á eða þar sem hún lætur algerlega stjórnast af hleypidómum eða af einhverjum persónulegum hvötum. Meðan þannig er ástatt hafa því þeir sem fúsastir hafa verið til þess að hlýða ráðum eiginkvenna sinna oftsinnis breytt verr vegna þess, einkum þegar svo hefur borið undir að áhrif konunnar hafa orðið ráðandi í þeim málum sem eigi hafa snert fjölskylduna.”

Hin kúgaða kona hefur jafnframt bein áhrif á stjórnmál, að dómi heimspekingsins: „[K]onur hafa ætíð haft mikil áhrif á ásigkomulag opinberrar skoðunar eða hafa að minnsta kosti haft það frá fyrstu sagnatímum. ... Nú sem stendur eru hin siðlegu áhrif kvenna eigi síður veruleg en þau sjást eigi framar eins glögglega.“ Spekingurinn hefur áhyggjur af kvennaráðum: „[A]fleiðingin er reyndar sú að áhrif konunnar eru allt annað en happasæl fyrir almennar dyggðir.“

Þrátt fyrir óheppileg áhrif, finnur karlinn hjá sér öfluga hvöt til að sameinast konunni og vernda hana: „Annað atriði þar sem áhrif af skoðun kvenna hafa verið ljós er að þær hafa verið hin öflugasta hvöt fyrir þá eiginleika hjá karlmönnunum, sem konurnar sjálfar samkvæmt uppeldi sínu hafa eigi til að bera, og þeim því var nauðsynlegt að finna hjá verndurum sínum.“

Kvenhyggja í fari karla skýtur snemma rótum, því þrátt fyrir kúgunareðli sitt hafa karlar frábærlega góða eiginleika fyrir tilstuðlan mæðra í uppeldinu og kvenna yfirleitt, eins og fórnarlund, háttprýði og hugprýði. Körlum er það í blóð borið að sækjast eftir hylli kvenna. Snjallastir eru þeir, er hafa sannað sig meðal kynbræðra sinna. Konur óska m.a. verndar þeirra. Þær umbuna verndurum sínum með eftirlæti.

Sjálfsfórn og riddaramennska á skiljanlega rætur í þörf karla fyrir aðdáun kvenna: „Hugprýði og hermannlegar dyggðir yfir höfuð hafa á öllum tímum stórum verið að þakka löngun þeirri sem karlmenn hafa til þess að vera dáðir af konum og þessi frameggjun nær langtum lengra en til þess flokks af frábærum eignleikum þar sem fremsta skilyrði til þess að njóta aðdáunar og hylli kvenna hefur ávallt verið það að njóta mikillar virðingar meðal karlmanna.”

Vegna hinna „siðlegu áhrifa sem konur þannig höfðu á karlmenn spratt upp riddarastefnan og var aðaleinkenni hennar að sameina æðstu fyrirmynd hermannlegra eiginleika hinum fjarskyldustu dyggðum, kurteisi, veglyndi og sjálfsafneitun gagnvart öllum óherskáum og varnalausum flokkum, loks sérstök undirgefni og lotning fyrir konum því að þær voru öðrum varnarlausum flokkum ólíkar að því leyti að þær höfðu vald til af frjálsum vilja að umbuna þeim mönnum mikillega sem lögðu sig fram um að ná hylli þeirra í stað þess að þvinga þær til undirgefni með ofbeldi.“

Karlriddarinn lifir enn góðu lífi meðal vor og mótar afstöðu karla gagnvart konum með afgerandi hætti. Þeir öfgafyllstu eru ýmist kallaðir „hvítir riddarar“ eða „heiðurskonur.“

Hjónabandið var konunni helsi eða hnapphelda kúgunar. Húsbóndinn var ábyrgur fyrir eiginkonu og öðru heimilisfólki gagnvart lögum og bar skylda til að sjá þeim farborða, mennta, leiðbeina og aga eða tukta til, þegar svo bar undir, sbr. hina íslensku húsagatilskipun (Anordning om Hustugt paa Island) Kristjáns sjötta konungs vors, lýðum gjörð kunnug 1746. John Stuart Mill segir: „Hjónabandið er hin eina verulega ánauð er lög vor viðurkenna. Eftir lögunum er eigi framar neinn þræll til nema húsfreyjan á hverju heimili.“

Hamingjusamlega hafa flestir húsbændur þó sjálfsstjórn til að bera. „Því fer betur að tilfinningar og hagnaður margra manna býður þeim að bæla niður hvatir þær og tilhneigingar sem leiða til harðstjórnar, að minnsta kosti oftast að draga úr þeim, og af öllum þessum tilfinningum er band það sem tengir saman mann [karl] og konu hið öflugasta og má ekkert við það jafnast.“

Þó er það svo, að sjaldan veldur einn, þá tveir deila. John Stuart Mill gerir sér fullkomlega grein fyrir þessum ævaforna sannleiki: „Í raun og veru sjáum vér aldrei í nokkru sambandi að allt valdið sé öðru megin, nema þar sem sambandið hefur fullkomlega misheppnast og þar sem best mundi vera fyrir báða málsparta að losast við byrði sína.“

En fleiri nafntogaðir samtímakarlar voru einnig andsnúnir hjónabandinu fyrir þær sakir, að það væri kúgunartæki, beitt gegn konum. M.a. skrifuðu fjórir þekktustu rithöfunda Noregs ávarp til kvenna og Stórþings um breytingar á hjónabandsráðgjöfinni. Þeir, Björnstjerne Björnsson (1832-1910) , Henrik Ibsen (1828-1906) , Jonas Lie (1833-1908) og Alexander Kielland (1849-1906), rituðu:

“Hún [konan] verður að skilja og finna, að hún stofni til hjónabands á jafnréttisgrundvelli, hafi sama lagarétt og karlmaðurinn. Slíkt er siðferðilega gott báðum aðiljum og sambúðin mun verða auðveldari, bera vott gagnkvæmri virðingu.” (Henrik Ibsen skrifaði sem kunnugt er, ódauðlegt leikrit um andlega eymd hinnar velstæðu millistéttarkonu, Nóru.)

En það er engu líkara, en John Stuart Mill eigi í vandræðum með kvenkúgunarskilning sinn á hjónabandinu: „Sambúð, sem engan þroska né upphvatning veitir, kemur í stað þess sem hann [eiginkarlinn] annars hefði verið neyddur til að leita; samvistar við jafningja sína í hæfileikum og félaga sína í eftirleitun hins æðra. Vér sjáum því, sem og almennt er viðurkennt, að ungir menn [kalar] sem virst hafa mjög vænlegir hættu að taka framförum undir eins og þeir voru kvæntir. Þegar þeir tóku eigi framförum hlaut þeim að sjálfssögðu að hnigna. Ef konan knýr eigi mann sinn áfram, þá hamlar hún ávallt viðleitni hans.“

Kúgunartæki karlanna, hjónabandið, getur jafnvel snúist upp í andhverfu sína fyrir ofbeldiskarlinn, segir heimspekingurinn. “Ég veit að þótt konan geti eigi veitt mótstöðu getur hún þó goldið líku líkt. Hún hefur sín megin vald til þess að gera mann [eiginkarl] sinn mjög ófarsælan í lífinu og hún getur neytt þessa valds til þess að koma fram vilja sínum í mörgum atriðum þar sem hann ætti að vera ráðandi en auk þess oft þar sem hann ætti eigi að vera það.”

Ætli hjónabandið sé, þrátt fyrir allt ekki algalið. Alla vega lætur höfundur svo í veðri vaka. „Ég er boðinn og búinn til þess að kannast við [...] að hjá mörgum hjónum, meira að segja að líkindum hjá meirihluta hjóna af hærri stigum, ríki andi réttláts jafnaðarlögmáls þótt lögin séu eins og þau eru nú.“ Heimspekingurinn túlkar kvenverndarlöggjöfina þó einhliða, þ.e. að karlar hafi hag af því að axla lagalega ábyrgð á fjölskyldunni, að eiginkonu meðtalinni.

(Hvernig ætli umræddur spekingur hefði fjallað um hina rammskökku ábyrgð eiginkarla bíræfinna kvensjóræningja grannþjóðanna, sem ekki var unnt að sækja til saka, þar eð þær voru giftar konur, og því ekki taldar sjálfs sín ráðandi í lagalegum skilningi. T.d. hefðarkonan, Christina Anna Skytte frá Dudenhof (1643-1677), sem herjaði á Eystrasalti eða landar hennar, Ingela Olofsdottir Gatenhielm (1692-1729) og Johanna Hård (1789 – 1851). Líklega hefur John Stuart Mill ekki þekkt til fyrrgreindra kvenofurskörunga.)

Hann segir um lög og hlunnindi: „Í æðri stéttum á Englandi er konum veitt ... hlunnindi með sérstökum samningum er sveigja lögin og þar konum er leyft að ráða sjálfar yfir vissri fjárupphæð er kallast „nálapeningar.“ Þar sem föður tilfinningarnar hjá karlmönnum eru almennt máttugri en tilfinningin fyrir eigin kyni, þá tekur faðirinn almennt dótturina fram yfir tengdason sinn [...].“

Ætli ójafnréttið felist þá í skorti á kosningarétti, sem langflestir karla og konur höfðu ekki? John Stuart Mill segir: „[H]versu útbreidd sem einhver venja er, þá er þó þess vegna engin ástæða til að vera hlynntur fyrirkomulagi þar sem konunni hvað mannleg og pólitísk réttindi snertir er skipað skör lægra en manninum [karlinum].“ En konur virðast ekki allar vansælar með hlutskipti sitt. Það verður að leiða þeim kúgunina fyrir sjónir: “Hvernig ætti kona sem fædd er við hin núverandi kjör kvenna og er ánægð með þau að geta metið gildi þess að vera eigi háður öðrum en sjálfum sér.“

Hvernig svo sem menn vilja túlka jafnréttisskekkju í lögum á umræddu tímaskeiði og eiginlegt vald kynjanna, geta vonandi flestir tekið undir eftirfarandi orð hins mikla spekings: „En hin sanna dyggð mannanna [fólks] er hæfileikinn til þess að geta lifað saman sem jafningjar þannig að hver einstakur krefjist eigi annars fyrir sjálfan sig en þess sem hann veitir öðrum af frjálsum vilja.“

Kúga bændur kýr sínar kynferðislega?

(Skrifað í september 2020)

Í fyrra eða 2019 voru birtar niðurstöður merkrar rannsóknar á kúgun kúa. Greinin, sem birtist í tímariti Kven- og kynfræðadeildar háskólans í Nýju Jórvík (NY), heitir: „Undirbúningur fyrir píslarbekk nauðgunarinnar: Kvenfrelsun og rányrkja á æxlunarfærum dýra“ (Readying the Rape Rack: Feminism and the Exploitation of Non-Human Reproductive Systems).

Fyrir höfundi, Mackenzie April, vakir að afhjúpa „ kvenfrelsunartilbrigði við landbúnað með dýr.“ Höfundur er aðgerðasinni og beitir sér fyrir rétti dýra og neyslu grænmetis. Hún fræðir lesandann um, að því miður sé skortur á slíkum rannsóknum, sem engu að síður séu þýðingarmiklar, því að á sama hátt og „heilsa kvenna hafi verið í húfi árum saman, hafi æxlunarlíffærum mjólkurkúa verið misþyrmt (poded and prodded).“

Mackenzie vekur athygli á því, hvernig slík misþyrming stingi í stúf við þá mynd kýrinnar, sem frá blautu barnsbeini hefur borið fyrir hugskotssjónir okkar, þ.e. „mjólkurkýr á beit á fögru engi, þar sem þær „leika við hvurn sinn fingur“ (sow and play) og leggjast til svefns í rúmgóðu bóli. Við sjónum okkar blasir hamingjuríkt líf [kúanna], en þegar dráp hinna sömu ber undir, blasir [hins vegar] við ógeðfelldur veruleiki.“

Rannsókn Mackenzie leiddi m.a. í ljós, að bændur nauðgi kúm sínum með sæðingum og misnoti þær kynferðislega, þegar þær eru mjólkaðar. Þannig býður mjólkuriðnaðurinn heim umsvifamikilli kynferðislegri misnotkun; „vettvangur kynferðislegar árásar og hlutgervingar á grundvelli sköpunarverksins.“

Fólk er hvatt til andófs gegn bændum, sem slíka ósvinnu stunda, svo að „til fullnustu megi vinna bug á kynferðislegri kúgun [þ.e. kúgun kvenna].“ [Kúgunin] er verulega útbreidd, en fram hjá henni litið, þar sem við kjósum að virða að vettugi dýrin, sem við deilum jörðinni með.“ ... „Samfélaginu ber einnig skylda til að láta sig hlutskipti mjólkurkúa skipta.“ Þær séu fórnarlömb (subjects) „kynferðislegs misréttis og ofbeldis,“ enda þótt þær hvorki „hafi hátt um það né séu skiljanlegar.“

Mackenzie elur þá von í brjósti, að rannsókn hennar ljúki augum almennings upp fyrir því, hvernig mjólkuriðnaðurinn „styðji og sé [um leið] dæmi um niðurlægjandi meðferð kvenlíkama og æxlunar.“ Hún gælir einnig við þá tilhugsun, að rannsókn hennar verði kvenfrelsurum og öðrum réttlætissinnum hvatning til „að taka tillit til dýralíkama í kvenfrelsunarviðhorfum sínum. ... og virða líf dýra eins og væri eigið líf.“ Hún leggur einnig að lesendum, að leggja að jöfnu baráttuna fyrir rétti kúa „með svipuðum röksemdum og aðgerðum og í baráttunni fyrir rétti kvenna, [baráttu] sem fólki er hlíft við sökum forréttinda tengdum kynþætti, kynferði, stétt og svo framvegis.“

„Vaki það fyrir okkur að færa rök fyrir rétti allra lífvera í veröld, þar sem ríkir kynferðisleg og kynbundin kúgun [þ.e. kúgun af karla hálfu], ætti að taka tillit til mjólkurkúa, þegar æxlunarheilsa kvenna er rædd. Það eiga mjólkurkýr skilið,“ segir Mackenzie.

Greinarhöfundur ber saman ófrjóar kusur og óbyrjur, sem svo eru, að eigin ósk. „Konur, sem óska þess að fæða ekki börn, eru skammaðar. Sé kýr [hins vegar] ófrjósöm, liggur leið þeirra í sláturhúsið. Þar eð æxlunarfæri þeirra eru gagnslaus, eru þær ónytjungar [taldar] sem lífverur.“ Þetta kallar höfundur „tvöfalt siðgæði,“ þar sem siðvætt samfélag mundi kveinka sér við því að myrða konur um leið og þær yrðu ófrjósamar.

„Hin úr sér gengna ímynd konunnar sem móðir og uppalandi, lifir góðu lífi í mjólkuriðnaðinum, sérstaklega með hliðsjón af því, hvernig rányrkjunni á skepnunum er hagað,“ t.d. við þá „nauðgun,“ sem í sæðingu felst; við mjöltina, sem er „kynferðislegri misnotkun“ líkust; við „tilfinningalegt áfall kelfdrar kýr,“ sem einnig hefur mátt þola „kynvakameðferð án samþykkis.“

Lokaorð höfundar eru þessi: „Á meðan við berjumst gegn kynferðislegu ofbeldi gegn konum, lokum við augunum fyrir sams konar ofbeldi, sem aðrar lífverður verða fyrir, þrátt fyrir, að leiðir séu færar til að haga lífi sínu á sjálfbærari hátt og sem leiða ekki til misþyrminga á milljónum kvenlíkama.“ Höfundur spyr að lokum, hvers vegna fólk haldi í heiðri auðvaldinu, kynfólskunni og feðraveldinu, þegar því er í lófa lagið að losna við þann ófögnuð allan á einu bretti og stuðla um leið að æxlunarréttlæti dýra.

Kóra (koro) – karlmennskuveiran

(Skrifað 2020)

Í kínverskri menningu er sjúklegt ástand meðal karla nefnt kóra (koro). (Orðið (kura) er sótt til malæ (malay), tungumáls í suð-austur Asíu. Það merkir haus á skjaldböku, sem er dreginn inn í skelina.) Í sjúkdómaskrá norður-ameríska geðlæknafélagsins (Diagnostic Statistical Manual of Mental Disorders – DSM-5) er sjúkdómurinn kallaður reðurrýrnun (shrinking penis), einnig þekktur sem „kynfærarýrnun“ (genital retraction syndrome). Kóra er einnig útbreidd í suð-austur Asíu, Taívan, Indónesíu, Taílandi og Indlandi. Hann þekkist raunar um víða veröld. Sóttin virðist ekki í rénum, heldur færist þvert á móti í aukana - farsótt líkust – einkum þegar um er að ræða samfélagslega upplausn eða óróa. (Á Vesturlöndum er ekki óalgengt, að karlar kvarti undan getuleysi, stinningarvandræðum og kynlöngunarskorti.)

Hinn dæmigerði sjúklingur er veikgeðja, ungur karlmaður, ósjálfstæður og óöruggur í fasi, sem þykir kvíðvænlegt að takast á herðar skyldur karlmannsins, „karlmóðursýki.“ Sóttinni fylgir angist, kvíði, óþægindi frá hjarta, skjálfti og ótti við dauðann. Kórusjúklingar eru haldnir þeirri trú, að reðurinn sé að skreppa saman eða hverfa inn í búkinn, kyngetan að hverfa; að karlmennskan sé á flótta. Sumir upplifa þverrandi manndóm við ósjálfráð sáðlát (spermatorrhea) og óþol, ásamt ónotum í húð skaufans (paresthesia). Aðrir trúa því, að kyn þeirra hverfist í kvenkyn eða þeir verði geldingar. Í Afríku sums staðar trúa karlar því, að fyðli þeirra og kynfjöri hafi verið stolið með galdrabrögðum. Það hefur í einstöku tilvikum leitt til múgsefjunaraftöku hins grunaða.

Kórusóttin var rannsökuð á Taívan, þegar á árunum 1963 – 1965. Hennar gætti sérlega meðal ungra karla, sem áttu í vandræðum með að rísa undir kröfum fullorðinslífsins, gátu ekki séð fjölskyldum sínum farborða. „Svo fór að þeir misstu vinnu sína og drógu sig í hlé frá skelfilegum veruleika og hurfu á vit sjálfmiðaðrar ímyndunar. Þetta afturhvarf lýsti sér síðan táknrænt sem umbreytingareinkenni, þ.e. ofsahræðsla um upplausn og rýrnun reðursins. Í hnotskurn; kóra er karlmóðursýki, sem endurspeglar viðbrögð við stöðugri kröfu um „áorkunarkarlmennsku“ (performative manhood) ... (David D. Gilmore)

Meðal indverskra karla er greindur kyngetukvíði (virility anxiety), sem er eins konar karlsefasýki eða ótti um manndómsskort, getuskort. Til lækninga er notaður frjósemisvökvi, áþekkur sæði, úr eggjahvítu og mjólk.

Kyngetuótti karla er vissulega þekktur aftur um aldir í Evrópu. „Skemmtilega“ sögu er að finna í galdraofsóknahandbókinni frá 1486 (Malleus Maleficarum), eftir galdrafræðinganna, Heinrich Kramer (1430? – 1505) og James Sprenger (1435? – 1495). Þar segir svo frá, að ungur karlmaður varð heltekinn ótta sökum getuleysis. Taldi hann norn eina í þorpinu hafa lagt á sig slík álög, en sú hin sama neitaði sakargiftum.

Söguhetjan tók það til bragðs, að ráfa inn á þorpskrána til að drekkja sorgum sínum. Það vildi honum til happs, að eldri kona ljáði honum eyra. Það stóð ekki á ráðgjöfinni: „Takist þér ekki að telja norninni hughvarf, verður þú að beita hæfilegu ofbeldi, svo þú megir endurheimta heilsu þína.“

Staulinn fór að ráðum drykkjufélaga síns, leitaði uppi nornina, tók hana hálstaki og herti að. Hún náði með erfiðismunum að stynja upp: „Slepptu mér, ég skal lækna þig.“ Að því búnu læddi hún höndunum milli fóta hans og gerði honum glingrur - og mælti: „Nú færðu það, sem þú þráir.“ Að svo búnu læknaðist söguhetjan af kórunni. (Sömu aðferð hafa íslenskar konur beitt til að sefa karla sína allt frá landnámi. Einu sinni var alsiða einnig að sefa drengi með kyngælum. Það heitir kynferðisleg misnotkun í dag.)

(Áþekkur sjúkdómur kóru getur einnig herjað á konur. Hræðsla um rýrnum geirvörtunnar er þá í fyrirrúmi.)

Sem ítarefni mæli ég með viðbrigðagóðri grein um efnið í Wikipedíu.